Screening wethouder is ‘momentopname’

Aan de invoering van een verplichte integriteitstoets voor wethouders, zoals regeringspartijen afgelopen weekend voorstelden, is een aantal belangrijke voorwaarden verbonden, vindt de Wethoudersvereniging. ‘Het primaat moet bij de kandidaat en de lokale politieke partij liggen.’

Primaat bij kandidaat en partij
De druk om te komen tot enige vorm van toetsing of screening van wethouders-kandidaten neemt toe, constateert Jeroen van Gool, directeur van de Wethoudersvereniging. Een verplichte integriteitstoets moet dan wel aan een aantal belangrijke voorwaarden voldoen. De voornaamste is dat de primaire verantwoordelijkheid voor een zorgvuldige kandidaatstelling bij de betreffende lokale politieke partij die een kandidaat wil voordragen én bij de betreffende kandidaat samen moet liggen, aldus Van Gool. ‘De burgemeester zou deze primaire verantwoordelijkheid moeten ondersteunen en in ieder geval niet over moeten nemen.’

Bewustwording en belang privacy
Toetsing zou zich vooral moeten richten op bewustwording bij de kandidaat en zijn partij zelf, net als bij kandidaatstelling van raadsleden. ‘Zo wordt er gekeken of er eventuele conflicterende belangen zijn, die vooraf bekend en beoordeeld moeten worden, alvorens over te kunnen gaan tot beëdiging.’ Verder zouden kandidaten voorafgaand aan hun (openbare) kandidaatstelling te horen moeten krijgen dát en waaraan wordt getoetst. ‘Toetsing van de integriteit van de kandidaat-wethouder zou bij voorkeur zoveel mogelijk rekening moeten houden met de privacy van de betreffende kandidaat. De inbreuk(en) daarop zouden proportioneel moeten zijn in verhouding tot het belang dat daarmee gediend wordt.’

Van tevoren duidelijkheid en zekerheid
De Wethoudersvereniging wil ook weten ten behoeve van wie (gemeenteraad, burgemeester, college) er wordt getoetst, op welke aspecten van integriteit, door wie en wie de resultaten beoordeelt. Ook vraagt de vereniging naar de hand van welk normatief kader de toetsing van de integriteit van een kandidaat plaatsvindt en op basis van welke informatie. Komt de informatie van de kandidaat zelf of ook uit externe bronnen? Van Gool: ‘Het is voor wethouders(kandidaten) van belang hier van tevoren duidelijkheid en zekerheid over te hebben, zodat zij weten wat ze kunnen verwachten en niet voor verrassingen worden gesteld.’

Momentopname
Het plan voor verplichte screening van wethouders kwam van regeringspartijen CDA en ChristenUnie. De screening zou al bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen moeten plaatsvinden. D66 voegde eraan toe dat lokale partijen hun financiering verplicht openbaar moeten maken. De partij steunde het voorstel van CDA en CU, al wijst zij erop dat verplichte screening extra kosten voor gemeenten met zich meebrengt. Van Gool noemt screening een ‘momentopname’. Integriteit gaat over houding en gedrag en hoe dit zich verhoudt tot geldende normen en waarden. ‘Het is van het grootst mogelijke belang dat gedurende een bestuursperiode het gesprek gaande blijft tussen de burgemeester en wethouders, in de gemeenteraad én de ambtelijke organisatie over wat integer wordt geacht.’