'Meer urgentiebesef integriteitsbeleid nodig'

Het integriteitsbeleid binnen organisaties laat nog vaak te wensen over. Er is te weinig aandacht voor samenhang en borging van integriteitsmaatregelen en meldprocedures zijn nog te onduidelijk. Ook ontbreekt het integriteitsfunctionarissen vaak aan voldoende tijd en is het urgentiebesef bij het management onvoldoende. Dat blijkt uit een recente verkenning door het Huis voor Klokkenluiders.

Integriteitsmanager
Het formuleren van een doordacht plan van aanpak en het monitoren en evalueren van het gevoerde integriteitsbeleid kunnen vaak beter, blijkt uit de verkenning van het Huis voor Klokkenluiders (hierna: het Huis). Hiermee verbeteren organisaties hun vermogen om misstanden te voorkomen of op te lossen. Organisaties doen er verstandig aan om een integriteitsmanager aan te stellen die samenhang aanbrengt tussen diverse integriteitsmaatregelen, de samenwerking tussen betrokken versterkt en de aandacht voor het thema op de agenda houdt.

Verbetering nodig
Uit een onderzoek onder ruim honderd integriteitsmanagers komt een aantal punten naar voren die vatbaar zijn voor verbetering, aldus het Huis. Het is bij de duiding en interpretatie van de uitkomsten belangrijk om te onderkennen dat de meeste respondenten bij een grotere publieke of semipublieke organisatie werken en dat dit onderzoek dus vooral iets zegt over hoe het integriteitsmanagement daar is georganiseerd, is de disclaimer. Ook zijn de bevraagde integriteitsmanagers in belangrijke mate zelf verantwoordelijk voor de vormgeving en uitvoering van het integriteitsmanagement. Het is daardoor mogelijk dat de vragen positiever zijn beantwoord dan in werkelijkheid gerechtvaardigd is.

Parttime functie
Onder meer blijkt dat slechts een minderheid (42 procent) over een specifieke functieomschrijving beschikt. Ook ontbreekt het nogal eens aan voldoende (bij)scholing op het vakgebied en wordt de tijd die integriteitsmanagers aan hun rol kunnen besteden veelvuldig als te beperkt gezien. Bij onderzochte organisaties die over een eigen integriteitsmanager beschikken vervult ruim driekwart deze functie parttime, met een tijdsbesteding van minder dan vier uur per week. 40 procent zegt geen specifieke opleiding voor hun integriteitsfunctie te hebben gevolgd. Wilbert Tomesen, voorzitter van het Huis voor Klokkenluiders, ziet daar veel ruimte voor verbetering. ‘Vooral de grotere organisaties hebben aan dit onderzoek deelgenomen en van hen mogen we inmiddels meer verwachten als het gaat om effectief werkend integriteitsmanagement.’

Meer urgentiefbesef
Integriteitsmanagers zijn kritisch op het integriteitsbeleid in hun organisatie en hebben behoefte aan meer structurele aandacht, steun en urgentiebesef vanuit het management. Meer aandacht voor een planmatige en samenhangende aanpak van het integriteitsbeleid moet verder gericht zijn op een veilig meldklimaat, duidelijke (meld)procedures en goed functionerende handhavingsmechanismen. Verder zouden bestaande integriteitsmaatregelen zichtbaarder en bekender moeten zijn. Ook noemen zij aandacht voor nieuwe actuele thema’s en uitdagingen, zoals voor de risico’s die verbonden zijn aan langdurig thuiswerken.

Integriteitsnetwerken
Integriteitsmanagers kunnen hun eigen werk zelf ook efficiënter en effectiever organiseren als ze meer gebruikmaken van interne en externe integriteitsnetwerken. Het advies van het Huis is om meer samen te werken met andere organisatieonderdelen, zoals afdelingen hr, audit, financiën, juridische zaken, de ondernemingsraad en de vertrouwenspersoon, die verantwoordelijk zijn voor onderdelen van het integriteitsbeleid. Koepel- en werkgeversorganisaties zijn belangrijk voor het organiseren van externe netwerkverbanden en sparringpartners. Organisaties die te klein zijn om een eigen integriteitsmanager aan te stellen wordt geadviseerd ook hun koepel- of brancheorganisatie te vragen om ondersteuning op integriteitsmanagement. Een externe integriteitsmanager aanstellen zou dan een optie kunnen zijn of het uitwisselen van expertise met andere (soortgelijke) organisaties.

Meldregeling onvoldoende toegankelijk
Hoewel bijna alle organisaties (92 procent) waarvan de integriteitsmanager deelnam aan het onderzoek een wettelijk verplichte regeling voor het melden van vermoedens van misstanden heeft, blijkt die meldregeling lang niet altijd goed toegankelijk of voldoende helder. Ook verdient de beschikbaarheid van meldregelingen voor (ex-)medewerkers, leveranciers en partners nog aandacht. Verder heeft ongeveer één op de drie onderzochte organisaties geen intern onderzoeksprotocol. Volgens de onderzoekers van het Huis moeten werkgevers het integriteitsbeleid steviger verankeren binnen hun organisatie, want een goed functionerend integriteitsbeleid verbetert hun kwaliteit en dus de prestaties.