‘Medezeggenschap moet van onderop komen’

“Hoe betrek je intrinsiek gemotiveerde mensen bij medezeggenschap?” is een van de workshops op het OR-congres PowOR dat donderdag 9 juni plaatsvindt in de Stopera in Amsterdam. ‘We zijn van een “ja, maar”- naar een “ja, en”-cultuur gegaan.’

Klaagcultuur
‘Wij zijn dienders. Wij signaleren op straat wat niet goed gaat’, vertelt Petra Soons, COR-lid van de Nationale Politie. Die houding resulteert vaak in een klaagcultuur met nadruk op zaken die niet goed gaan in de organisatie. ‘Noem het beroepsdeformatie. Als COR gingen we dat spiegelen door de nadruk te leggen op de kleine successen. Maak zaken kleiner, dan houd je het ook vol.’

De Hark Voorbij

Soons houdt donderdag 9 juni een workshop over hoe de medezeggenschap binnen de Nationale Politie de afgelopen jaren gestalte heeft gekregen. Het initiatief De Hark Voorbij heeft grote invloed gehad op het betrekken van intrinsiek gemotiveerde mensen bij de medezeggenschap. ‘Wij adviseerden om de opbouw van het nieuwe korps van onderop te beginnen: Hoeveel politieagenten heb je nodig in een gebied? Wat hebben zij nodig? Dat was de ambitie. In de praktijk werd de organisatie toch van bovenaf ingericht. Daar hebben we tegengas gegeven door ons te verdiepen in andere organisaties, waar we een andere opzet zagen met veel energie en positieve resultaten.’

Buiten kaders denken
Uiteindelijk gaf korpschef Bouman “met pijn in de buik” toe aan een vorm van medezeggenschap met onder meer een stedelijke en landelijke tak. Soons: ‘Belangrijkste les van het eerste jaar was een dienstopdracht: ga met ons in gesprek. Punt was dat in een zaal met 150 collega’s mensen die dat wel wilden het niet durfden, omdat ze zich daar kwetsbaar voelden. Het plan werd bijgesteld en toen spraken we alleen met de mensen die wilden.’ Het aantal “blauwen” en opsporingskrachten in de medezeggenschap bleef echter achter. Daarop ontstond het initiatief De Hark Voorbij. ‘Mensen beperkten zich alleen nog op hun eigen taak. Wij prikkelden ze om buiten kaders te denken. Soms kost dat tijd, soms niet.’

Regelvrije teams
Maar voor mensen die hun hark al voorbij waren, konden de eigen teams ook beperkend werken. Daarom werden regelvrije teams opgericht. ‘De Hark Voorbij diende daar als inspiratie om voorbij de eigen taak te denken en collega's trots te laten zijn op wat ze wel bereiken. Mensen gingen ook buiten de organisatie kijken om zo van een “ja, maar”- naar een “ja, en”-cultuur te bewegen. Het gaat om het besef dat je maatschappelijke problematiek  als politie niet alleen hoeft op te lossen, al was die neiging er vaak wel. Je kunt niet verwachten dat anderen jouw aanpak zomaar overnemen. Zoek dus eerst welke mensen problemen kunnen oplossen, ook buiten de politie, met grote kans van slagen. Zo benut je ook de intelligentie van je medewerkers.’

Ziekteverzuim nam af
Met een vrijwaringsbrief van de korpschef konden medewerkers naar hun leidinggevende stappen om tijd te vragen voor medezeggenschap. ‘Sommige leidinggevenden deden daar niets mee, maar anderen vroegen waarom. Die laatste maakt dan ook alweer een stap.’ Soons constateerde dat het ziekteverzuim in Roermond afnam van 17 naar 2 procent. ‘Wij dagen dienders uit om onmogelijke opdrachten niet uit te voeren of daar vragen bij te stellen. Door die opdrachten wel uit te voeren deden teveel agenten negatieve ervaringen op. Maar dit vak is geen lopende bandwerk. Protocollen hebben een averechts effect. Het leidt ertoe dat agenten niet meer zelf nadenken. Als iemand om hulp roept, moet je volgens het protocol wachten, maar je wilt gewoon naar binnen. Probeer dus zo min mogelijk te organiseren. Denk aan een minimaal kader waarin meer professionele ruimte is voor de diender op straat voor maatwerk.’

Onderzoek naar uitgaven

Intussen werd woensdag bekend dat de Nationale Politie de uitgaven van de eigen ondernemingsraad en de verantwoording daarvan onder de loep laat nemen. Korpschef Erik Akerboom heeft de integriteitsafdeling daartoe opdracht gegeven. Het gaat om een oriënterend onderzoek. Er zijn vragen over de doelmatigheid van een aantal uitgaven. Tijdens het onderzoek doet de politie verder geen mededelingen. Het is niet bekend om wat voor uitgaven het gaat.

Overbelaste wijkagenten
Uit een enquête van dezelfde COR blijkt overigens dat wijkagenten hun werk niet goed aan kunnen. Dat meldt de NOS woensdag. De wijkagenten worden te veel ingezet op andere diensten, zoals uitgaansavonden of noodhulp. Administratief werk kost ze ook veel tijd. De OR maakt zich hier zorgen over. Afspraak is dat wijkagenten 80 procent van hun tijd in de wijk zijn, maar door al het extra werk en de extra druk op de teams gaan ze dat aantal nooit halen, aldus de OR. Het probleem zou vooral spelen in het oosten en zuiden van het land.

Erger dan verwacht
Het OR-congres PowOR belicht allerlei kanten van (de toekomst van) medezeggenschap in de publieke sector. Marloes Pomp, mede-initiatiefnemer van “Wie kust de OR wakker?”, vertelt over de ervaringen van een jaar lang experimenteren met vernieuwingen in de OR. Ze kwam onder meer tot het inzicht dat ondernemingsraden erg druk zijn met irrelevante zaken. ‘De stand van de medezeggenschap en het functioneren van de OR is op sommige plekken nog erger dan ik had verwacht.’

OR-verkiezingen
Verder adviseert ze bestuurders een team aan te wijzen dat de OR-verkiezingen vormgeeft. 'Het moet verboden worden dat OR-leden verantwoordelijk zijn voor het organiseren van verkiezingen. Sommige OR'en hebben er geen belang bij, want zij willen gewoon doorregeren.' Ze vindt het bizar dat bestuurders dit zo hebben laten ontsporen. ‘Pak het aan. De Sociaal Economische Raad zou hen moeten helpen alternatieven te ontwikkelen.’ Ze geeft het voorbeeld van het ministerie van SZW waar de secretaris-generaal een grote vinger in de pap had bij de organisatie van de OR-verkiezing. 'Daar leidde het tot echte verkiezingen en een totaal nieuwe OR.'