Liever vrijuit praten dan burger als voorzitter

Raadsleden in de gemeente Berg en Dal willen dat niet-raadsleden niet langer voorzitter kunnen zijn van de ‘carrousel’, de commissievergadering ter voorbereiding van de raadsvergadering. Als niet-raadsleden namelijk voorzitter kunnen zijn, blijken de raadsleden niet meer politiek onschendbaar. Een gevolg zou kunnen zijn dat zij naderhand mogelijk veroordeeld kunnen worden voor belediging en een boete krijgen.

'Leugenachtig rotwijf'
Dat overkwam het Alphense raadslid Wil Verschuur nadat zij in een niet officiële vergadering een collega-raadslid uitmaakte voor ‘leugenachtig rotwijf’. Dit jaar kreeg zij voor die belediging 150 euro boete van de rechtbank. Reden voor de griffie van de gemeente Berg en Dal om dit de raadsleden onder de neus te wrijven. De voorzitters van de gemeentelijke carrouselvergadering die eens in de vier weken plaatsvindt zijn namelijk geen raadsleden, maar burgers met veel bestuurlijke ervaring.

Geen onschendbaarheid
Voor deze commissie geldt de onschendbaarheid van de leden, zoals bedoeld in artikel 22 van de Gemeentewet, dus niet. ‘Het is goed dit te beseffen en opmerkingen en uitspraken die in het normale verkeer tussen mensen niet door de beugel kunnen te bewaren tot een vergadering van de raad’, schrijft de griffier in het oorspronkelijke raadsvoorstel voor aanpassing van het reglement van orde voor de gemeenteraad 2020. Hij wijst er verder op dat de minister de Gemeentewet wilde wijzigen, zodat raadscommissies op grond van artikel 82 van de Gemeentewet voorgezeten kunnen worden door niet-raadsleden. ‘De Eerste Kamer heeft dit voorstel op 4 juni 2019 verworpen. Om de huidige situatie voort te zetten is de carrousel nu gebaseerd op artikel 84 van de Gemeentewet.’

Goede externe voorzitters
‘Ons oorspronkelijke advies was te kiezen voor externe voorzitters met als belangrijkste argument dat we nu goede externe voorzitters hebben en dat gezien de vele fracties (11 op 23 raadsleden) het moeilijk zal zijn goede voorzitters te vinden die voldoende tijd vrij kunnen maken’, laat de griffie per mail weten. Maar raadsleden willen er niet aan. Na bespreking van het voorstel gaf een meerderheid in het presidium er vanwege het ontbreken van de politieke onschendbaarheid de voorkeur aan om de carrousel te baseren op artikel 82 van de Gemeentewet. De Gelderlander tekende enkele citaten op uit de mond van raadsleden. ‘Er zijn altijd mensen die geld ruiken en achter je aan komen’, zei VVD-raadslid Mechteld ten Doesschate. Raadslid Ria Barber van Polderbreed: ‘Ik word gewoon bang als ik dit hoor.’ Tessa Vorderman (D66) zegt: ‘Het is een naar gevoel als je op je woorden moet letten.’

Externe voorzitters ontslagen
‘Fracties zagen zich geplaatst voor een groot dilemma, maar vooralsnog vindt een meerderheid onschendbaarheid belangrijker dan voorzitters van buiten’, vat de griffie het samen. Derhalve is het raadsvoorstel gewijzigd. Bij toepassing van artikel 82 is het wel nodig om voorzitters uit de raad te benoemen voor de carrousel. Inmiddels hebben zich daarvoor al drie raadsleden aangemeld (van GroenLinks, CDA en SociaalGroesbeek). Logisch gevolg van dit besluit, dat overigens pas op 30 januari 2020 definitief moet worden genomen, is dat de burger-voorzitters moeten worden ontslagen, ondanks hun kwaliteiten. ‘Het ontslag is louter en alleen een gevolg van de keuze voor raadscommissies.’

'Raadsleden te risicomijdend'
In De Gelderlander zegt Jos Verstegen, een van de voorzitters die nu plaats moet maken, dat de raadsleden ‘te risicomijdend’ zijn. Hij vraagt zich af waarom zij onschendbaarheid nodig hebben, want ‘er is nooit sprake van wangedrag’. De griffie bevestigt dat: ‘De raad van Berg en Dal kenmerkt zich als een zeer fatsoenlijke raad met goede omgangsvormen. Het is daarom meer de angst voor het onbekende. ‘Kan ik over een onderwerp vrijuit spreken als de onschendbaarheid vervalt?’’ Gevraagd naar zijn mening over het voorgenomen besluit van de raadsleden zegt de griffie: ‘Elk model heeft zijn voor- en nadelen.’

'Veel gemeenten worstelen hiermee'
Volgens Verstegen belasten de raadsleden zichzelf ook extra, ‘want ze moeten nu zelf voorzitters leveren’. ‘Juist om de politici niet te zwaar belasten zijn wij gevraagd. Maar goed, als het zo moet dan moet het maar zo.’ Dat raadsleden zwaarder worden belast, bevestigt de griffie. ‘De drie raadsleden die zich hebben opgegeven hebben er een extra taak bij. Eén raadslid is al plaatsvervangend voorzitter.’ De griffie wijst er ook op dat veel gemeenten met dit probleem worstelen. ‘De wetswijziging is in de zomer tegengehouden door de Eerste Kamer, omdat deze wet twee onderwerpen regelde. Er zijn nu nieuwe initiatieven om de wet alleen op het punt van het voorzitterschap te wijzigen.’ Overigens kunnen burgers wel gewoon lid worden van de carrousel, aldus de griffie. ‘Zij kunnen zich aanmelden bij een politieke partij. De raad moet vervolgens akkoord gaan met de benoeming.’