Liever geen ambtenaar met een hoofddoek

In een personeelscampagne van  de Vlaamse overheid staat een vrouw met een hoofddoek. Er moet immers plaats zijn voor diversiteit. Maar na protest werd de advertentie binnen enkele uren offline gezet.

Over de grens

In de rubriek Over de grens beschrijven we bijzondere ­ontwikkelingen in het buitenland op het gebied van ambtenaren en bestuur.

Tweemaal ophef naar aanleiding van een advertentie van ‘Binnenlands Bestuur’, oftewel het ministerie van Binnenlandse ­Zaken zoals dat heet bij onze zuiderburen. Een campagne om nieuwe ambtenaren bij de Vlaamse overheid te werven viel niet bij iedereen in goede aarde. Bij de boodschap ‘Bij de Vlaamse overheid is er plaats voor diversiteit!’ is een foto te zien van een vrouwelijke ambtenaar met een hoofddoek. Daar kwam veel kritiek op.

Er waren verontwaardigde reacties van mensen die vonden dat iemand met een hoofddoek geen ambtenaar kan zijn omdat die neutraal moet zijn. De Belgische krant De Standaard doet verslag van de geluiden: ‘Religie hoort hier NIET thuis!’ en ‘Islam wordt ons door de strot geduwd’, klonk het.

De kwestie liep op de sociale media uit de hand. De partij van de minister van Binnenlands Bestuur liet vervolgens via twitter weten dat klagers zich maar moesten melden bij de Vlaamse minister-president Geert Bourgeois. Die kreeg volgens De Standaard inderdaad enkele ‘kritische mails’. Het kabinet-Bourgeois benaderde vervolgens verantwoordelijk minister Homans, waarop de Vlaamse overheid enkele uren later de tweet en foto offline haalde.

Daarmee werd een tweede rel ingeluid. Homans kreeg kritiek dat ze gezwicht was voor racistische reacties. ‘Ze geeft toe aan laag-bij-de-grondse vuilspuiterij. Ze had die negatieve en soms beledigende commentaren moeten negeren’, aldus enkele reacties op twitter.

Die reacties waren de minister naar eigen zeggen ontgaan. ‘De dienstverlening van de Vlaamse overheid moet neutraal zijn, daarom werd de tweet verwijderd’, zei ze kort maar krachtig. Haar woordvoerder voegde later nog toe: ‘Het gaat erom dat door die foto een fout verwachtingspatroon wordt gecreëerd, dat iedereen in eender welke functie religieuze symbolen kan dragen.’

Voor sommige functies geldt neutraliteit van lifestyle

Ook in Nederland ligt het dragen van religieuze uitingen gevoelig. Zo nu en dan laait de discussie weer op, de laatste keer was enkele maanden geleden toen een Amsterdamse wijkagente, geen moslima, met een hoofddoek de straat op ging om te peilen hoe de reacties waren. De agente deed dit naar aanleiding van een oproep van politiechef Pieter-Jaap Aalbersberg.

Die wil een discussie bij de Amsterdamse politie over afschaffing van het hoofddoekverbod voor politieagentes. ‘Als agentes een hoofddoek mogen dragen bij hun uniform wordt een baan bij de politie voor mensen met een migratieachtergrond mogelijk aantrekkelijker’, aldus de politiechef. Voorlopig blijven de gezagshandhavers echter neutraal in hun uiterlijk.

Hana van Ooijen, in het dagelijks leven advocaat, promoveerde op het onderwerp religieuze symbolen en publieke functies. In Nederland is er geen algemene regelgeving die religieuze uitingen verbiedt bij personen in een openbare functie, vertelt ze. ‘Maar er zijn wel specifieke regels, de politie heeft dus een gedragscode’, legt ze uit, met regels over zogenoemde lifestyle-neutraliteit.’ Die schrijven ook voor dat je als agent geen hanekam of opvallende tattoos mag dragen. En dus ook geen hoofddoek of zichtbaar kruisje.

Van Ooijen sluit overigens niet uit dat de praktijk vooruitloopt op de politieke discussie. ‘Er werken bij de overheid al mensen die religieuze symbolen dragen, onder wie vrouwen met een hoofddoek’, zegt ze. ‘Gewenning kan de lading van religieuze symbolen veranderen. Niemand kijkt meer op van een caissière bij de supermarkt met een hoofddoek.’ Van Ooijen vindt zelf dat een uiting van religie onpartijdigheid niet uitsluit. Een bevinding in mijn onderzoek is dat het dragen van een religieus symbool niet per se betekent dat je niet neutraal kunt zijn. Het heeft ook te maken met de perceptie van anderen op de drager.’