Jong erin, jong eruit

De leeftijdsopbouw van gemeenten blijft onevenwichtig: het aandeel werknemers jonger dan 35 jaar lag er in 2019 met 15 procent stukken lager dan in de beroepsbevolking (37 procent). Ook ten opzichte van het aantal ouderen blijft het aandeel jongeren laag: er werken bij gemeenten meer medewerkers die ouder zijn dan 60 dan medewerkers die jonger zijn dan 35. Uit de Personeelsmonitor 2019 van het A&O fonds Gemeenten blijkt dat met name de uitstroom van jonge medewerkers een probleem vormt.

Hans Bekkers

11 september 2020

It’s the bureaucracy, stupid!

In 2019 bestond 40 procent van de instroom van nieuw personeel bij gemeenten uit jongeren. Dat aandeel is iets lager dan dat van 2018 (toen 41 procent). Gemeenten zijn actief om instroom jongeren te bevorderen. In 2019 voerde acht op de tien gemeenten een actief wervings- en selectiebeleid om de instroom van jongeren te bevorderen. Een jaar eerder was dit 82 procent. Veel gebruikte vormen van beleid zijn het aanbieden van stageplekken, traineeprogramma’s, het vrijmaken van budget door gefaseerde uitstroom van oudere medewerkers en specifieke startersfuncties. Ongeveer de helft van de gemeenten had in 2019 trainees in dienst.

Het merendeel van de gemeenten ervaart geen belemmeringen bij het aannemen van jongeren. Het aandeel dat deze belemmeringen wel ervaart is in 2019 verder gedaald naar 13 procent. In 2018 was dit nog 16 procent en in 2017 zelfs 28 procent. De belangrijkste belemmeringen zijn dat de gemeente onvoldoende bekend is als werkgever en dat leidinggevenden (grote) waarde hechten aan werkervaring waardoor jongeren minder kans maken.

Naast het aantrekken van jongeren is het ook belangrijk om jongeren te behouden als ze eenmaal voor een gemeente werken. In 2019 bestond 17 procent van de uitstroom uit jongeren. In 2018 was dat aandeel 16 procent, in 2017 15 procent en in 2016 14 procent. De uitstroom van jongeren neemt dus ieder jaar licht toe. De belangrijkste reden voor jongeren om uit te stromen is volgens de Personeelsmonitor onvoldoende carrièreperspectief/doorgroeimogelijkheden.

Uit vervolgonderzoek komt echter een iets ander plaatje. Eén op de negen jonge ambtenaren is binnen een jaar vertrokken bij de overheid. Het A&O fonds Gemeenten vroeg het de jongeren zelf in het onderzoek Jong@Gemeenten. Het betreft een onderzoek naar de werkbeleving van jonge gemeenteambtenaren, uitgevoerd door Motivaction en Youngworks in opdracht van A&O fonds Gemeenten en FUTUR.

Bureaucratie, zo blijkt uit dat onderzoek, zit de jonge ambtenaar het meest in de weg. ‘Impact realiseren door het werk dat je doet is voor jonge ambtenaren heel belangrijk. Bureaucratie lijkt de grootste rem te zijn op het realiseren van impact’, aldus de onderzoekers. ‘Het is daarmee ook de belangrijkste vertrekreden onder alle jonge ambtenaren. Meer dan de helft van alle jonge ambtenaren noemt de bureaucratie binnen de organisatie als belangrijke reden om eventueel te vertrekken bij de gemeente: het duurt hen te lang om iets gedaan te krijgen.’

Zelfs bij de startende ambtenaren noemt al bijna de helft bureaucratie als reden voor een eventueel vertrek. Kijken we ook naar de blijf-intentie, dan valt op dat jonge ambtenaren met een lage blijf-intentie hier nóg zwaarder aan tillen: van hen noemt 63 procent bureaucratie als vertrekreden, tegen 53 procent van degenen met een hoge blijf-intentie.

Daarna komt pas de onvrede over de onmogelijkheid om door te groeien. Ongeveer een derde van de jonge ambtenaren noemt het gebrek aan interne doorgroeimogelijkheden als belangrijke vertrekreden. Startende ambtenaren noemen bovendien ook geregeld het geringe aantal leeftijdsgenoten onder hun collega’s als belangrijke vertrekreden.

Desondanks voert twee derde van de gemeenten (nog) geen actief beleid om jongeren te behouden en/of uitstroom van jongeren te voorkomen. Daar zitten volgens het A&O fonds Gemeenten winstmogelijkheden.