Deur open voor meer eigen cao’s

Met de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) mogen gemeenten een eigen cao afsluiten voor hun ambtenarenkorps. Vooralsnog laten ze dat over aan koepelorganisatie VNG. Of dat zo blijft? ‘Het kan zijn dat grotere gemeenten op den duur helemaal hun eigen koers gaan varen met eigen cao’s.’

Tweezijdig arbeidscontract
‘Eigenlijk verandert er niet zoveel.’ Die zin komt vaak terug in gesprekken met experts en betrokkenen over de gevolgen van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) op de arbeidsvoorwaarden van ambtenaren per 1 januari 2020. Materiële arbeidsvoorwaarden, zoals salaris, eindejaarsuitkering en vakantie-uren, veranderen niet door de wet. Straks is er een tweezijdig arbeidscontract dat de werknemer dient te ondertekenen in plaats van een eenzijdig aanstellingsbesluit. Wel kunnen collectieve onderhandelingen op een andere manier verlopen, vertelt de Leidse hoogleraar arbeidsverhoudingen Barend Barentsen.

Deur eigen cao open
‘De VNG kan dat bijvoorbeeld doen met andere onderhandelaars. Er is meer ruimte: je kunt meer per gemeente differentiëren of met andere overlegpartners een cao in elkaar knutselen, omdat straks niet meer wettelijk vastligt met wie je gaat onderhandelen.’ Het is volgens hem maar de vraag of gemeenten daar gebruik van zullen maken. ‘Er zit al differentiatie bij de G4. De deur voor iets meer differentiatie gaat straks open. Maar wie wil er door die deur heen? Niet veranderen scheelt een hoop kosten en gedoe. Wel biedt de wet mogelijkheden voor bijvoorbeeld een aparte cao voor de Waddeneilanden of voor bepaalde gemeenteambtenaren, zoals de brandweer.’

VNG doet cao
Maar voorlopig laten gemeenten de VNG het werk doen. Afgelopen december kreeg de vereniging het mandaat van haar leden om ook na 1 januari 2020 een cao vast te stellen namens alle gemeenten. Daarbij geldt het principe dat de cao zoveel mogelijk ruimte biedt aan gemeenten om lokaal invulling te geven aan arbeidsvoorwaarden en hrm. Om een cao voor alle gemeenten te sluiten moest de VNG wel eerst een werkgeversorganisatie worden en daarvoor was een statutenwijziging nodig. Die is op dezelfde ledenvergadering doorgevoerd. Daarmee geldt de cao gemeenten straks voor alle gemeenten die VNG-lid zijn. Als een gemeente de cao niet wil toepassen, is opzegging van het VNG-lidmaatschap de enige optie, maar zelfs dan is binding via een algemeen verbindend­verklaring niet uitgesloten.

Cao beleidsneutraal over
Met de vaststelling wordt collectiviteit behouden, is er geen onderlinge concurrentie en uitwisseling van personeel gemakkelijker. Daarbij wordt door het gezamenlijk voeren van de onderhandelingen via de VNG het werkgeverschap van gemeenten versterkt, schrijft de vereniging. Volgens Sietske Pijpstra, secretaris van het College voor Arbeidszaken (CvA) van de VNG, gaat de huidige cao beleidsneutraal over. Het is wenselijk dat de nieuwe cao er op 1 januari 2019 ligt, zodat gemeenten minimaal een jaar hebben om de invoering voor te bereiden. ‘Daarnaast hebben vakbonden al aangekondigd dat ze nog andere afspraken willen maken over bijvoorbeeld de geschillenregeling. Verder kent het Burgerlijk Wetboek een transitievergoeding, terwijl onze huidige rechtspositieregeling ook een nawettelijke en bovenwettelijke uitkering kent. Daar moeten we ook over spreken.’

Liever cao uitbesteden
Barentsen wijst op de mogelijkheid om als grote gemeente een eigen koers te varen. ‘Die cao’s hebben een servicefunctie. Onder de 300 medewerkers ben je klein en geef je die zorgen uit handen, want er is een keurig pakket. Maar er zijn al aparte regelingen voor de G4. Het kan dat zij op den duur helemaal hun eigen koers gaan varen met vier cao’s en andere iets minder grote gemeenten ook een eigen cao gaan maken met een eigen arbeidsvoorwaardenpakket. Die bieden bijvoorbeeld 5 procent meer om een aantrekkelijkere werkgever te zijn. Die deur is verder open komen te staan.’ Op korte termijn verwacht hij geen grote veranderingen “na al die administratieve rompslomp”. ‘Met de herindelingen zijn gemeenten meer in staat om zaken op eigen houtje te regelen, maar ik ga zeker niet het failliet van de VNG-cao voorspellen. Ook de marktsector besteedt het sluiten van cao’s vaak uit, zoals in de metaal, hoogstens de tertiaire voorwaarden doen ze zelf. Gemeenten doen dat bijvoorbeeld met een vrije dag op de lokale feestdag.'

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 4 van deze week. (inlog)