'Demotie heeft schijn van symboolpolitiek'

De aankondiging van minister Blok om behalve loonsverhoging ook ‘demotie’ in de rijkscao op te nemen heeft voor opgetrokken wenkbrauwen gezorgd. Het terugplaatsen in een lagere schaal bij slecht functioneren noemt de vakbond symboolpolitiek: ‘Daar hebben we toch de functioneringssystematiek voor?’ Ook arbeidsdeskundigen betwijfelen het nut: ‘Negatieve maatregelen om te motiveren werken doorgaans niet.'

Addertje
Met de aankondiging dat er weer ruimte was voor loonsverhoging voor de rijksambtenaren, dook er een addertje op. De rijkscao moet volgens Blok gemoderniseerd worden en een onderdeel daarvan is de mogelijkheid tot demovatie van niet-functionerende rijksambtenaren. Bij slecht presteren moet de werkgever die persoon een of meerdere schalen terug kunnen zetten. Maar volgens deskundigen is dit makkelijker gezegd dan gedaan.

Juridisch niet makkelijk
Er is al jarenlang discussie over demotie, ook in de private sector, zegt professor Paul van der Heijden, gespecialiseerd in arbeidsrecht. ‘Maar het blijkt juridisch niet eenvoudig te zijn dit in de praktijk toe te passen. Je hebt het dan namelijk over de eenzijdige wijziging van het contract en er moet nogal wat bewijslast worden geleverd vanuit de werkgever. Verder moet ook blijken dat de werknemer samen met de werkgever bij slecht functioneren, zijn best heeft gedaan om tot verbetering te komen.’

Zwaarbeladen dossier
Een zwaarbeladen, consequent bijgehouden dossier is een voorwaarde voor het toepassen van demovatie. ‘En als er in het verleden aan de werknemer in kwestie wel eens een goede beoordeling is gegeven, dan zal de rechter de demovatie aslnog niet goedkeuren, zo blijkt uit recente jurisprudentie,’ legt Van der Heijden uit. ‘Juristen zullen over het algemeen zo’n procedure afraden.’

Weinig voordelen
De professor ziet niet direct grote voordelen in het instellen van de demotie. ‘Als je iemand van schaal 12 naar 10 demoveert, zal er toch weer iemand op schaal 12 moeten komen. Het financiële verschil tussen schaal 10 en schaal 12 van die paar mensen maakt op die miljoenen salaris ook niets uit.’ Hij vervolgt: ‘In theorie zou de organisatie er kwalitatief wel op vooruit moeten gaan; als mensen precies goed op hun plek zitten en precies aan hun functie voldoen die werken natuurlijk het beste. Maar het gaat voor mijn gevoel niet om veel personen die ongeschikt zitten te wezen voor hun functie, het blijft denk ik beperkt tot kleine aantallen.’

Bonus werkt beter
Overigens vraagt Van der Heijden zich ook af of een dergelijk systeem leidt tot meer motivatie onder de rijksambtenaren: ‘Negatieve maatregelen werken niet zo motiverend.  Een bonus werkt beter dan een malus.’

Ontslagprocedure

Ook Marco Ouwehand van FNV Overheid betwijfeld de effectiviteit van de mogelijke maatregel. ‘Het lijkt mij logisch dat wanneer een werknemer niet levert waar hij voor aangenomen is er een ontslagprocedure volgt, toch? We hebben voor slecht functionerende werknemers namelijk gewoon de functionerings- en beoordelingsgesprekken. Eerlijk gezegd vind ik de suggestie van demotie daarom onzinnig.’

Symboolpolitiek
Het probleem van veel slecht functionerende rijksambtenaren komt hem niet bekend voor. ‘Ik kan me niet voorstellen dat dit binnen de rijksoverheid een groot probleem is, voor die paar mensen zo’n zware maatregel invoeren lijkt me buiten proportie. Aan de andere kant, is dit wel een groot probleem dan vraag ik me af waarom wij daar niet eerder van hebben gehoord? Ik vrees dat dit voorstel wel wat weg heeft van symboolpolitiek.’