Bezuinigingen kleuren gemeenten nog grijzer

De gemeentelijke arbeidsmarkt loopt finaal vast. Er komt bijna niemand meer bij en alleen ambtenaren die met pensioen gaan of van wie het tijdelijk contract afloopt gaan nog weg. Nog maar 1 procent van de bezetting is jonger dan 25.

De bezetting vergrijst daardoor in een nog hoger tempo dan het de afgelopen jaren al deed en de mobiliteit van medewerkers is erg laag. Dat blijkt uit de Personeelsmonitor Gemeenten 2012 van het A+O fonds Gemeenten.
 

De effecten van vergrijzing en ontgroening bij gemeenten blijken duidelijk uit de ontwikkeling van de bezetting in de afgelopen vijf jaar. Waar het aantal 60-plussers met bijna 80 procent is toegenomen, nam het aantal medewerkers dat jonger is dan 35 met 20 procent af. In vergelijking met de rest van de beroepsbevolking loopt de gemeentelijke sector daarmee volgens het A+O fonds ‘stevig uit de pas.’

De bezetting van gemeenten is met 3.400 personen afgenomen tot het laagste aantal medewerkers sinds 2000. In 2012 werkten er nog 174.300 mensen bij gemeenten. Omgerekend in fte nam de werkgelegenheid bij gemeenten in 2012 af met 2,4 procent tot 151.900 fte. In de komende jaren zal deze ontwikkeling zich naar verwachting doorzetten. Gemeenten rekenen als gevolg van bezuinigingen namelijk ook dit jaar op een verdere krimp van de formatie. Verwacht wordt dat deze met ruim 4 procent zal dalen.
 

Opgedroogd
De teruggelopen werkgelegenheid bij gemeenten komt vooral tot uiting in de verhouding tussen instroom en uitstroom. Nog maar vijf jaar geleden hadden gemeenten een instroompercentage van meer dan 10 procent en een uitstroompercentage dat daar een paar tienden procentpunten onder lag. Inmiddels is die situatie totaal omgekeerd: het instroompercentage is minder dan 4 procent en het uitstroompercentage is teruggelopen tot 6,6 procent.

‘Waar er vijf jaar geleden per saldo nog mensen binnenkwamen, is de instroom nu vrijwel volledig opgedroogd en gaan er per saldo mensen uit. Degenen die uitstromen zijn voornamelijk oudere medewerkers die met pensioen gaan. Vijf jaar geleden waren de meeste uitstromers nog tussen de 35 en 45. Inmiddels is de grootste groep uitstromers 60- plusser’, aldus de onderzoekers.

Als gevolg van deze ontwikkeling is nog maar welgeteld 1 procent van de bezetting jonger dan 25, terwijl het aandeel van die groep in de beroepsbevolking 10 procent is. Het aantal stagiairs en trainees dat bij gemeenten een plek vindt is vorig jaar redelijk op peil gebleven. Maar ondanks de ruime aantallen stageplaatsen leiden deze inspanningen van gemeenten dus niet tot instroom van jongeren.
 

Ondergrens
Gemeenten werken nog steeds aan het terugdringen van externe inhuur, maar daarin lijkt een soort ondergrens te zijn bereikt. Na een sterke daling in eerdere jaren lijkt de externe inhuur zich in de meeste gemeenten te stabiliseren rond de 10 procent. Waarschijnlijk om ontslagen van vast personeel te vermijden, hebben gemeenten er in de eerste bezuinigingsrondes voor gekozen om tijdelijke aanstellingen niet te verlengen.

Dat heeft ertoe geleid dat het aantal medewerkers met een tijdelijke aanstelling nog maar 4 procent van het totaal uitmaakt. Samen met de teruggelopen uitgaven aan externe inhuur wijst dit erop dat de flexibele schil rond gemeenten steeds kleiner wordt. Om de verwachte bezuinigingen ook in de komende jaren te realiseren, zal er daarom steeds vaker moeten worden gezocht naar mogelijk heden om de medewerkers met een vaste aanstelling in beweging te krijgen.

Dat zal de komende jaren volgens het A+O fonds een grote uitdaging voor het personeelsbeleid van gemeenten worden. Er is bij gemeenten namelijk niet veel flexibiliteit meer over. De bezetting bestaat voor het overgrote deel uit medewerkers met een vast contract (96 procent), die in de hoogste periodiek van hun salarisschaal zitten (74 procent) en waarvan bijna de helft (46 procent) al langer dan 10 jaar in dienst is.

‘Met een doorstroompercentage voor de gehele bezetting van 4 procent lijkt het moeilijk om met deze medewerkers de noodzakelijke flexibiliteit tot stand te brengen. Zeker gezien de verwachte decentralisatie van rijkstaken en het voortgaande fusie- en samenwerkingsproces bij gemeenten is veel flexibiliteit gewenst. De uitdaging voor gemeenten is dan ook de eigen medewerkers in beweging te krijgen.’