Beschermde OR-status ambtenaar in geding

Hebben OR-leden nog wel een beschermde status of moeten ze als een gewone ambtenaar worden behandeld? Die vraag mag de kantonrechter ook beantwoorden in de rechtszaak die de gemeente Maastricht en de ondernemingsraad tegen elkaar voeren naar aanleiding van de ‘spionageaffaire’.

Boodschapper boven boodschap
De twee partijen stonden dinsdag tegenover elkaar in de rechtszaal, omdat de ondernemingsraad wel eens van de rechter wil weten of het was toegestaan dat Hoffmann Bedrijfsrecherche in hun e-mails mocht speuren, zonder dat zij daar van tevoren door hen van op de hoogte waren gebracht. Dagblad De Limburg citeert de rechter in het liveverslag van de rechtszaak (waaruit voor dit stuk wordt geput) dat de OR-verkiezingen vanwege de kwestie zijn uitgesteld. Er waren te weinig kandidaten. Advocaat Loe Sprengers, die de ambtenaren vertegenwoordigt, vindt het ‘schokkend’ dat het de gemeente niet meer ging om de boodschap, maar om de boodschapper. ‘Ambtenaren voelen zich niet meer veilig.’

E-mailonderzoek
De boodschap was dat wethouder Aarts gezegd zou hebben of niet onderzocht kon worden of lastige ambtenaren, die tegen het geplande gezamenlijke kantoor voor de gemeenten Heerlen, Sittard-Geleen en Maastricht zijn, juridisch aangepakt of ontslagen kunnen worden. De boodschappers waren degenen die in maart 2018 de vertrouwelijke conceptnotulen van een vergadering van het bestuur van dat gezamenlijke kantoor (SSC-ZL) hadden gelekt. De passage over het ontslag werd verspreid onder het personeel, wat tot grote onrust leidde. Toenmalig gemeentesecretaris Piet Buijtels liet onderzoek uitvoeren naar e-mailverkeer van 41 ambtenaren, waaronder 15 OR-leden, zonder hen daarover te informeren.

'De-escaleren was beter geweest'
Volgens Sprengers had Buijtels pal voor zijn ambtenaren moeten gaan staan en wethouder Aarts de ambtenarenrechten boven alles moeten stellen. Ze hadden moeten de-escaleren in plaats van eerst te ontkennen dat er gesproken was over een mogelijk ontslag. Daarbij wees Sprengers erop dat OR-leden een beschermde status hebben en ten onrechte zijn behandeld als gewone ambtenaren. De landsadvocaat zag dat verschil wel en toen moest de gemeente bakzeil halen. Hij werpt de vraag op of de concept-notulen wel geheim waren en wijst erop dat de ondernemingsraad recht heeft op vrije nieuwsgaring en vertrouwelijke informatie-uitwisseling binnen het stadhuis. Tot slot wijst Sprengers erop dat in 2017 een afspraak is gemaakt dat in extreme gevallen de mails van de ondernemingsraad mogen worden ingezien. Maar pas nadat de voorzitter daarover is geïnformeerd. Die afspraak is niet nagekomen, aldus Sprengers. Kortom: de gemeente handelde onrechtmatig en buitenproportioneel.

'Schending van vertrouwelijkheid'
De advocaat van de gemeente Maastricht stelt dat de gemeente akkoord is met het voorleggen van de kwestie aan de rechter, omdat dit duidelijkheid voor de toekomst verschaft. Immers, integriteit bij de overheid is van groot belang. Hij wijst erop dat de gemeente voldoende zwaarwegende belangen had voor het onderzoek, omdat er een ernstig vermoeden was van schending van vertrouwelijkheid. De concept-notulen gingen over intern beraad van een niet-openbaar lichaam. Het feit dat het concept-notulen waren moet al duidelijk maken dat het vertrouwelijk stukken zijn, zeker als je het explosieve karakter ervan leest. Het is schadelijk als zoiets naar buiten komt, zeker bij een personele kwestie. De ‘ontslagpassage’ is niet aan iemand toegeschreven in de conceptnotulen en staat ook niet in definitieve notulen, waardoor het juridisch dus niet zo is gezegd. Ambtenaren hadden schade kunnen beperken door alleen met de bestuurder te overleggen en het stuk niet te verspreiden.

OR-lid ook ambtenaar
Volgens de gemeenteadvocaat is over de Nieuwsflits van de vakbonden, waarin melding wordt gemaakt van de notulen, overlegd met de ondernemingsraad. Dat kun je volgens hem niet scheiden. De burgemeester en de gemeentesecretaris hebben een maand voor het verspreiden van die 'flits' aan 250 medewerkers nog gewaarschuwd dat het lekken van de ‘ontslaguitspraken’ van wethouder Aarts ook politieke gevolgen kan hebben, maar toch verscheen het in de Nieuwsflits. Dat vergrootte volgens de advocaat de noodzaak van het instellen van het lek-onderzoek. De gemeente heeft bij de OR-leden puur gekeken naar hun positie als ambtenaar. ‘Als blijkt dat je over de schreef gaat, dan doe je dat als ambtenaar.’

'Er was een persoonlijk belang'
Na het onderzoek schreef de gemeente aan vijf ambtenaren dat geen sprake was van plichtsverzuim en er geen of onvoldoende grond was voor disciplinaire maatregelen. Het ging een stap te ver dat ambtenaren daarna excuses wilden vanwege onrechtmatig onderzoek, aldus de advocaat. Volgens hem zou het uitsluiten van OR-leden afbreuk doen aan het onderzoek en is daar ook geen wettelijke grondslag voor. ‘Ze waren ambtenaar, hadden ook een persoonlijk belang. Dat is bijna niet te ontwarren. Gelijke monniken, gelijke kappen.’ Er zou ook geen verplichting bestaan om de OR-voorzitter vooraf te informeren over het checken van de mailboxen. De afspraak uit 2017 betrof een ‘andere setting’, waardoor de gemeentesecretaris niet had ‘geschakeld’. Het onderzoek was hoe dan ook doorgegaan, aldus de advocaat.

'Meer vragen dan antwoorden'
Sprengers wijst er in een reactie op dat de notulen van de bestuursvergaderingen altijd aan de OR werden verstrekt en er nooit sprake was van vertrouwelijkheid, dus nu ook niet. Hij stelt dat ‘het willen zagen aan de stoelpoten van OR-leden’ is doorgestreept in de definitieve notulen, ‘omdat het dan juridisch niet bestaat’. ‘In welke wereld leven we als je de werkelijkheid kunt doorstrepen?’ OR-voorzitter Helga Krapels stelt dat de gemeente meteen afstand had kunnen nemen van de ‘ontslag-uitspraken’. ‘Dan was het eerder gestopt. Als dit alles maar kan, hoe kun je dan het vertrouwen terug krijgen? Ik heb nu meer vragen dan antwoorden.’ De rechter doet over uiterlijk vier weken uitspraak.