Ambtenaar bepaalt innovatiekracht overheidsorganisatie

Het initiatief voor innovaties bij overheidsorganisaties komt meestal van de medewerkers. Zij hebben de benodigde kennis of halen die via hun netwerken naar binnen. Dat toont de Innovatie Barometer Overheid 2021, een onderzoek naar innovaties in Nederlandse overheidsorganisaties. ‘Medewerkers zijn de cruciale factor voor geslaagde vernieuwing bij overheidsorganisaties.’

Grote toegevoegde waarde
In 2019 en 2020 voerde 86 procent van alle deelnemende overheidsorganisaties één of meerdere innovaties in, blijkt uit de Innovatie Barometer. In vergelijking met Scandinavische landen is dat een goede score. De barometer vermeldt eveneens hoe de innovaties tot stand zijn gekomen en wat de opbrengsten zijn. Innovaties in Nederlandse overheidsorganisaties leiden in 60 tot 65 procent van de gevallen tot betere dienstverlening én meer efficiency. ‘Innoveren is dus van grote toegevoegde waarde’, aldus Marieke van Wallenburg, directeur-generaal Overheidsorganisatie van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in het bijhorend nieuwsbericht:

Huishoudboekje
De barometer laat ook zien dat overheidsorganisaties veelvuldig innoveren en over een breed spectrum: vaak wordt de vernieuwing van producten, diensten, processen en/of de interactie met burgers gecombineerd. Van Wallenburg noemt als voorbeeld het ‘huishoudboekje’ van de gemeente Utrecht, een voorziening waarmee inwoners op vrijwillige basis financiële stabiliteit krijgen door hun inkomsten en vaste lasten via een rekening en onder beheer van de gemeente te laten verlopen. ‘Niet voor niets ook één van de kanshebbers in de Verkiezing voor de prijs Beste Overheidsinnovatie van het Jaar 2021.’ Die prijs wordt op 18 november a.s. in de Ridderzaal in Den Haag uitgereikt.

Ruimte om te falen
Volgens Van Wallenburg draagt innoveren bij aan het lerend vermogen van organisaties, leidt het tot publieke waarde, geeft het energie aan medewerkers en stimuleert het hun bevlogenheid. ‘Dat is wat we nodig hebben binnen overheidsorganisaties.’ Toch signaleert de barometer grote verschillen tussen organisaties. Het grootste verschil tussen organisaties met een krachtig innovatieklimaat en een beperkt innovatieklimaat is hoe zij met fouten omgaan. Innovatietrajecten gaan nu eenmaal gepaard met mislukkingen. Er moet dus ruimte zijn om te falen en daarvan te leren. Prestaties van organisaties worden in belangrijke mate bepaald door een werkklimaat waarin psychologische veiligheid en continu leren en verbeteren voorop staat. De politiek-bestuurlijke leiding en/of het management bepaalt of er succesvol wordt geïnnoveerd: een visie op de koers van de organisatie is noodzakelijk om de omstandigheden in de organisatie te creëren die innovatie bevorderen.

Denemarken
Uit de internationale vergelijking met Scandinavische landen komt een opvallend verschil naar voren tussen Nederland en Denemarken. Innovaties komen daar vaker tot stand onder invloed van wet- en regelgeving, herstructureringen en bezuinigingen. In Nederland gebeurt dat vooral omdat men vanuit de organisaties zelf kansen ziet. Een substantieel deel (30 procent) van de innovaties wordt binnen de eigen organisaties bedacht en ontwikkeld. Nederlandse overheidsorganisaties financieren de innovaties vaker zelf dan in Denemarken, laten zich meer inspireren door succesvolle innovaties van anderen en grijpen vaker technologische kansen aan. Het hebben van een goed netwerk is daarbij van groot belang. Medewerkers geven zelf aan dat variatie in kennis en vaardigheden binnen teams van groot belang is. Denemarken legt iets meer nadruk op verbetering van de kwaliteit van diensten en producten dan Nederland, waar efficiencyverhoging verhoudingsgewijs een veel grotere rol speelt.

Vervolgonderzoek
Innovatie heeft bij Nederlandse overheidsorganisaties in twee derde van de gevallen tot verbetering van de efficiency geleid en bijna evenveel tot verhoging van de kwaliteit. De barometer vermeldt ook dat een belangwekkende constatering is dat de coronapandemie in een aantal gevallen een rol heeft gespeeld als innovatieversneller, bijvoorbeeld bij het plaatsonafhankelijk werken, digitalisering en dataficering. Het ministerie laat weten dat dit onderzoek een vervolg krijgt. De onderzoeksresultaten zullen onder meer benut worden voor verdiepende analyses over uitvoeringsorganisaties van het rijk in het kader van de ‘Staat van de Uitvoering’. De resultaten van de Innovatie Barometer Overheid 2021 worden overigens nader toegelicht tijdens een webinar op donderdag 16 december.