Alphen krijgt nieuwe gedragscode

Het heeft burgemeester Liesbeth Spies heel wat kopzorgen gekost en de gemeenteraad van Alphen aan den Rijn heel wat werk, maar er is een nieuwe gedragscode opgesteld, nadat de vorige niet aan de Gemeentewet bleek te voldoen. Sterker nog, er zijn straks twee gedragscodes: een voor dagelijks bestuurders en een voor volksvertegenwoordigers. Op 23 april moeten ze worden vastgesteld.

14 procent neveninkomsten zelf houden
In de gedragscode voor dagelijks bestuurders wordt voor bezoldiging voor nevenfuncties die niet uit hoofde zijn van hun ambt voortaan artikel 3 van de Wet schadeloosstelling leden Tweede Kamer aangehouden. Dat betekent dat politiek bestuurders maximaal 14 procent van hun jaarsalaris aan die neveninkomsten zelf mogen houden. Over de rest moeten zij de helft afdragen aan de gemeente Alphen, met een maximum van 35 procent van het jaarinkomen. Die richtlijn wordt ook gehanteerd in de Gemeentewet.

Spies kende regel niet
Burgemeester Spies heeft die richtlijn uit de Gemeentewet altijd aangehouden, zei ze eind vorig jaar in een debat met de gemeenteraad, toen bleek dat ze zich niet aan de Alphense gedragscode had gehouden. Die code was in 2014 opgesteld naar aanleiding van de gemeentelijke fusie en voor het aantreden van Spies in 2014. De code schreef voor dat de burgemeester al haar neveninkomsten moest storten in de gemeentekas. Spies kende die regel uit de gemeentelijke gedragscode niet, wat opvallend was, aangezien ze deze overhandigd had gekregen van de vorige burgemeester die zich er naar eigen zeggen wel aan hield en op haar beurt deze weer overhandigt aan kersverse raadsleden.

Spies betuigde spijt
Haar verweer was steeds dat ze zich hield aan de richtlijn in de Gemeentewet en die boven de lokale gedragscode gaat. In juridisch advies dat de gemeente had opgevraagd werd dat bevestigd, alhoewel bijvoorbeeld hoogleraar regionaal bestuur Marcel Boogers anders oordeelde. Spies zei in november tijdens de raadsvergadering dat ze de bepaling niet kende en ze die wel had moeten kennen. ‘Dat is een fout. Ik heb daarvoor mijn spijt betuigd aan de fractievoorzitters en doe dat nu weer’, zei ze toen.

Raadswerkgroep Gedragscode
De gemeenteraad gaf haar het voordeel van de twijfel en ze hoefde haar neveninkomsten, ruim een ton over de laatste vijf jaar, dan ook niet terug te storten. Ook niet toen bleek dat ze in 2016 een raadslid in een brief nog wel specifiek op het bewuste artikel in de gedragscode had gewezen. Volgens haar zei dat echter niets over ‘mijn persoonlijke wetenschap over de inhoud van die specifieke passage’. Er was daarna geen meerderheid voor een extra raadsvergadering. Een speciale Raadswerkgroep Gedragscode ging aan de slag om de onduidelijke situatie over wat burgemeester, wethouders en raadsleden in Alphen mogen bijverdienen definitief te beëindigen. Dat is nu uitgemond in twee afzonderlijke gedragscodes naar modellen van de VNG.

Externe juridische toets
Wel volgt op verzoek van raadsleden nog wel een externe juridische toets op de code ‘om nieuw gedoe te voorkomen’, aldus raadslid Caroline Blom (ChristenUnie) vorige week in het AD. In dezelfde krant stelde CDA-raadslid Jeroen van Gool voor dit soort ervaringen te gaan documenteren, ‘zodat we weten wat wel en niet kan’ en de code periodiek tegen het licht houden. ‘En waarom kijken we niet elk jaar naar de nevenfuncties, bij wijze van spreken net als de belastingaangifte?’ De SP en RijnGouweLokaal vinden principieel dat burgemeesters geen bezoldigde bijbanen mogen hebben. Fractievoorzitter Ank de Groot van RijnGouweLokaal: ‘Prima dat je dingen erbuiten doet, dat moet zelfs, maar altijd onbetaald. Een burgemeester van Alphen heeft een fulltime baan en een goed inkomen, dat lijkt mij voldoende.’

Duidelijk richtsnoer
De rest van de gemeenteraad noemde deze discussie nu een gepasseerd station. Van hen mag die pas weer aan bod komen als er een profielschets wordt opgesteld voor de opvolger van Spies. Die laatste is blij met de nieuwe gedragscodes ‘die elke vorm van discussie voor de toekomst wegneemt’. ‘Eens te meer is de noodzaak bewezen dat je dit soort dingen met enige regelmaat tegen het licht moet houden. Het is heel goed dat we de gedragscode bij de tijd brengen. Dit zijn heldere gedragscodes die nu ook volkomen in lijn is met de Gemeentewet en een duidelijk richtsnoer voor ons handelen.’