53 meldingen bij integriteitscoördinator BZK

Bij de Centrale Integriteitscoördinator van het ministerie van Binnenlandse Zaken zijn vorig jaar 53 meldingen van (vermoedens van) integriteitsschendingen in behandeling genomen en zijn 53 meldingen uit eerdere jaren afgerond, meldt hij in zijn jaarverslag. Er zijn 13 meldingen minder dan in 2017.

Aantal meldingen
Ten opzichte van de 66 meldingen uit 2017 was dus een daling zichtbaar, maar ten opzichte van 2016 (48 meldingen) was er een kleine stijging. In het ‘gebroken boekjaar’ 2015, het jaar dat er een aparte coördinator werd ingesteld, waren er zelfs maar 25 integriteitsmeldingen en tussen 2010 en 2014 was het aantal respectievelijk: 8, 5, 6, 9 en 3. Eind vorig jaar waren 11 casussen uit 2018 of de jaren ervoor nog niet afgerond.

Binnen de bandbreedte
Het huidige aantal gemelde casussen zit met 53 ‘netjes’ binnen de bandbreedte van de informele benchmark dat 0,5 tot 1 procent van de ruim 8300 medewerkers betrokken is bij een (vermoeden van een) integriteitsschending: 41 tot 83 zaken, aldus de integriteitscoördinator. Toch zal er altijd een gat blijven tussen het werkelijke aantal integriteitsschendingen, de constateringen, de meldingen en de registraties hiervan. ‘Maar de inspanningen zijn er op gericht dit zo dicht mogelijk bij elkaar te brengen. Dit uiteraard naast het voorkomen van integriteitsschendingen.’

Ongewenste omgangsvormen
Bij de 53 casussen die in 2018 zijn afgedaan waren 59 mensen betrokken. Er is een grote variëteit naar aard en ernst van de meldingen. De coördinator noemt het opmerkelijk dat er nauwelijks (2) meldingen zijn op het gebied van inkoop en aanbesteden. Twee categorieën springen er uit: misbruik van bedrijfsmiddelen en overtreding van interne regels (27) en ongewenste omgangsvormen (10). Bij het laatste gaat het om verstoorde arbeidsverhoudingen tussen medewerkers en leidinggevenden en bij het eerste varieert de meldingen van alcohol- en drugsgebruik en het niet volgen van procedures tot ongeoorloofd werkverzuim, excessief datagebruik en misbruik telefonie.

Lagere tolerantiegrens
Ongewenste omgangsvormen is een al langer bestaand probleem dat ook wordt geconstateerd door de vertrouwenspersonen. De coördinator speculeert erop dat ‘verzakelijking in arbeidsverhoudingen’ een rol speelt, maar ook een ‘lagere tolerantiegrens over en weer’. ‘Wij zien dit als een zorgpunt en zouden graag zien dat hier meer aandacht voor komt, bijvoorbeeld in verplichte opleidingen voor leidinggevenden, het aanbieden van workshop voor leidinggevenden en medewerkers en het toepassen van instrumenten als moreel beraad en mediation.’

Interventie na groot incident
De andere categorie vindt de coördinator interessant, omdat de afgelopen jaren een toename van excessief datagebruik en misbruik van telefonie is geconstateerd binnen het ministerie. ‘Na een interventie vanwege een groot incident, waarbij zowel in de overeenkomst met de provider, het technisch beheer, de bedrijfsvoering en voorlichting verbeteringen zijn doorgevoerd, lijkt dit nu beheersbaar te zijn.’

Verhoogde aandacht
Verder zijn de gevallen van ongeoorloofd werkverzuim (7) op één geval na allemaal bij hetzelfde onderdeel geconstateerd. Die gevallen zijn geconstateerd na verhoogde aandacht vanuit het management. Sindsdien hebben zich geen nieuwe gevallen meer voorgedaan. ‘Dit rechtvaardigt de gedachte dat hier ook een preventieve werking vanuit is gegaan. Integriteitsmanagement is dus niet alleen een kwestie van beleid en voorlichting op centraal niveau, maar vooral ook van herkennen en interveniëren vanuit het lijnmanagement.’

Openheid betrachten
Geeft dit alles nou een compleet beeld van (mogelijke) integriteitsschendingen onder de ruim 8300 ambtenaren op het ministerie van BZK? Nee. De coördinator maakt maar liefst drie voorbehouden bij de cijfers om daarmee ‘openheid te betrachten op het dossier integriteit’. Ten eerste is niet altijd bekend wat er binnen de verschillende onderdelen van het ministerie aan activiteiten aangaande integriteitsmanagement is ontplooid of welke (vermoedens van) integriteitsschendingen zich hebben afgespeeld, inclusief de opvolging hierop, schrijft de coördinator.

Interne bespreekbaarheid boven transparantie
Verder zijn naast transparantie ook vertrouwen en discretie belangrijk in integriteitsmanagement. Volgens de integriteitscoördinator kan het voor een lijnmanager of medewerker nog een behoorlijke drempel zijn om een (vermoeden van een) integriteitskwestie te melden, zeker als dan het beeld kan ontstaan dat het binnen dat onderdeel niet goed op orde is. ‘Dan is het belang om dit intern bespreekbaar en meldbaar te kunnen maken groter dan de transparantie naar buiten toe.’ op dit punt wordt de ‘koudwatervrees’ en verkramptheid wel steeds minder, zeker bij de meer ervaren managers hierin, aldus de integriteitscoördinator.

Geen informatie over AIVD
Het derde voorbehoud is dat er geen informatie van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) is opgenomen. De AIVD is na het Rijksvastgoedbedrijf het grootste onderdeel binnen het ministerie van BZK, maar: ‘De aard van de werkzaamheden en de daaruit volgende geheimhouding is dusdanig specifiek dat er voor gekozen is om het verantwoordingsproces separaat te houden.’ Of de Nederlandse James Bond’s zich wel betamelijk gedragen zullen we dus nooit weten.