30.000 ambtenaren erbij door normalisering

Na 2020 zal Nederland ruim 30 duizend extra ambtenaren tellen. Dat is een gevolg van de nieuwe Ambtenarenwet, die stelt dat iedereen in publieke dienst ambtenaar is.

‘Een beetje raar is het wel.’ Advocaat Jan Blanken vindt dat er iets ‘aparts’ zit aan de nieuwe Ambtenarenwet en de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren: deze laatste haalt huidige ambtenaren uit de ambtenarensfeer door ze een arbeidsovereenkomst te geven, terwijl de nieuwe Ambtenarenwet bovendien grote groepen werknemers de ambtenarenstatus geeft. Per saldo zal het aantal ambtenaren aardig toenemen, zegt Blanken, verbonden aan advocatenkantoor Capra.

Omgekeerde normalisering
Werknemers van een groot aantal instellingen en instanties, zoals het UVW, TNO en SVB krijgen na 1 januari 2020 de ambtenarenstatus, zonder dat ze eenzijdig zijn aangesteld als ambtenaar. Dat is de ‘omgekeerde normalisering’ gaan heten. De ‘gewone’ normalisering houdt in dat ambtenaren een rechtspositie krijgen die lijkt op die van werknemers in het bedrijfsleven, met een arbeidsovereenkomst. ‘Omgekeerd’ wordt een groot aantal werknemers vanaf 2020 ambtenaar – óók met een arbeidsovereenkomst.

Met zo’n 18 duizend mensen is het UWV de grootste leverancier van nieuwe ambtenaren, op een totaal van ruim 30 duizend. Een van die nieuwe overheidswerkgevers is de Sociale Verzekeringsbank. Daniëlle Fransen, beleidsadviseur HR, licht toe dat ‘bijna iedereen’ binnen de SVB ‘omgekeerd normaliseert’. Niet iedereen dus: niet de voorzitter en de leden van de raad van bestuur, die een aanstelling als ambtenaar hebben en dat ook behouden. De rest van de medewerkers, ruim 3100 mensen, krijgen na 2020 de ambtenarenstatus.

Blijfambtenaren
De Wet normalisering rechtspositie ambtenaren leidt er ook toe dat enkele categorieën ambtenaren de ambtenarenstatus én de eenzijdige aanstelling behouden. Dat zijn politieke ambtsdragers, benoemde bestuurders, leden van Hoge Colleges van Staat, rechterlijke ambtenaren, notarissen, gerechtsdeurwaarders en politieambtenaren en burgerlijke defensieambtenaren en militairen. Voor deze ‘blijfambtenaren’ verandert er dus niets.

Vertrekambtenaren
Daarnaast zijn er nog ‘vertrekambtenaren’. ‘Dat zijn mensen, vooral in de onderwijswereld, die nu nog ambtenaar zijn maar die status verliezen, en dus ook een tweezijdige arbeidsovereenkomst krijgen’, zegt advocaat Jan Blanken, gespecialiseerd in het ambtenarenrecht. ‘Denk aan leerkrachten in het openbaar onderwijs die werkzaam zijn voor een stichting die op enige afstand staat van een gemeente. De stichting waarvoor zij werken heeft geen overwegende overheidstaak, er is geen sprake van gezagsuitoefening als kerntaak.’ De vertrekambtenaren vormen een kleine categorie. Ook mensen die werken in universitaire ziekenhuizen zijn vertrekambtenaar: nu ambtenaar, na 2020 niet meer. Docenten aan openbare universiteiten (dus niet de VU, de Radboud en Tilburg) en leerkrachten van gemeentelijke basisscholen worden werknemer met een ambtenarenstatus. Blanken: ‘Als het aan de regering ligt worden echter binnenkort ook de medewerkers die werkzaam zijn voor openbare universiteiten uitgezonderd: de nieuwe Ambtenarenwet is dan niet op hen van toepassing. Voor de gehele onderwijssector geldt dan dat de werkgevers die in die sector actief zijn niet als overheidswerkgever worden gekwalificeerd.’ Het ministerie van OCW heeft een wetsvoorstel op dit punt ter consultatie voorgelegd.

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 4 van deze week (inlog)