Trainee heeft iets met maatschappij

Een jaartje of twee als trainee rondlopen bij de overheid is leuk, interessant en leerzaam. Je krijgt veel vrijheid en verantwoordelijkheid, kunt je persoonlijk én professioneel ontwikkelen en wordt omringd door kundige, betrokken mensen. Trainees willen daarom graag ook na hun traineeship bij de overheid aan de slag. Maar ambtenaar voor het leven? Mwoah, daar leggen ze zich liever niet op vast.

Dit artikel verscheen eerder in het jaarboek JONG & ambtenaar 2018 - Alles over werken bij de overheid. Lees hier het jaarboek.

Trainees bij de overheid zijn heel enthousiast over hun werk en hun werkgever. Speciaal voor JONG &
Ambtenaar deed Binnenlands Bestuur onderzoek onder 200 trainees die voornamelijk bij of voor gemeenten werken. Daaruit blijkt dat het werk ze goed bevalt en dat de decentrale overheid een prettige werkgever is. Dat zegt natuurlijk iets over de gemeente als werkgever, maar het zegt ook iets over de trainee die de kans om werkervaring op te doen bij de overheid met beide handen aangrijpt.

Ruim 80% van de trainees kiest namelijk heel bewust voor een traineeship bij de overheid en niet voor een carrièrestart in het bedrijfsleven. De reden hiervoor is dat ze maatschappelijk betrokken zijn. Liefst 82% van de trainees vindt dat op voorhand de belangrijkste reden om bij een overheid aan de slag te gaan. De mogelijkheid om jezelf persoonlijk te ontwikkelen is ook een drijfveer. 57% van de trainees noemt dat als een belangrijke reden.

Directeur Bedrijfsvoering Herrie Geuzendam van JS Consultancy herkent zich in de cijfers die uit de
enquête komen. ‘Trainees bij de overheid zijn jongeren die iets met de maatschappij hebben’, weet hij. JS
heeft zo’n 100 trainees in dienst die gedetacheerd worden bij allerlei verschillende overheden en bovendien een opleidingstraject volgen. In de loop der jaren heeft Geuzendam vele jongeren voorbij zien komen. ‘Je ziet dat jongeren die bij de overheid aan het werk willen vaak iets willen betekenen voor de maatschappij en persoonlijk betrokken zijn. Ze gaan niet alleen voor de carrière of het geld, ze willen echt iets doen dat betekenis heeft.’

Maatschappelijke betrokken zijn is natuurlijk iets dat lekker bekt in een sollicitatiegesprek, weet ook Geuzendam. Maar hoe weet hij of een sollicitant dat ook echt is, ofwel: hoe laat je in een sollicitatie zien dat je maatschappelijk betrokken bent? Volgens Geuzendam kan dat op allerlei manieren, maar is er één gemeenschappelijke factor: Je bent al maatschappelijk betrokken tijdens je studie. Geuzendam: ‘Het kan zijn dat je op lokaal niveau al politiek actief bent, dat je voor een sportclub vrijwilliger in het bestuur of langs de lijn bent, dat je voor de milieufederatie flyers uitdeelt of wat dan ook. Als je laat zien dat je je in je vrije tijd bezighoudt met zaken die de maatschappij aangaan, toon je je betrokkenheid. Dan is meteen duidelijk dat het geen loze woorden zijn.’

En het bezig zijn met de medemens en de maatschappij tijdens bijvoorbeeld je studie heeft nóg een voordeel, weet Geuzendam. Want trainees die bijvoorbeeld in het politieke debat of in het bestuur van een sportclub al eens ervaring opgedaan hebben met debatteren, mensen overtuigen of het maken van compromissen, hebben daar tijdens hun traineeship heel veel voordeel bij. ‘Die jongeren zijn vaak succesvoller in hun traineeship’, weet hij. Betrokkenheid veinzen heeft geen zin Betrokkenheid veinzen heeft daarom geen zin, weet Geuzendam. ‘Je moet je idealen volgen, je moet er lol in hebben om dat debat te voeren, mensen te overtuigen, te leren omgaan met teleurstellingen. Als je werken bij de gemeente ziet als iets dat goed is voor je carrière waarbij je “ook even iets voor de maatschappij hebt gedaan”, dan werkt dat niet. Er is wat dat betreft ook een natuurlijke selectie.

Jongeren die snel hogerop willen, gericht zijn op materiële zaken als salaris en arbeidsvoorwaarden en daarom voor de bühne betrokken zijn, lukt dat vaak niet. Maar als het echt vanuit de jongere zelf komt, je er lol in hebt en echt betrokken bent om ergens iets aan te doen, dan gaat het vanzelf lopen. En dan zijn er bij gemeenten best veel mogelijkheden.’

Prettige organisatie

Geuzendams constatering komt ook terug in de cijfers uit de enquête. Is ‘professionele ontwikkeling’ voorafgaand aan het traineeship de derde reden om bij gemeente, provincie of waterschap aan de slag te gaan, als de trainee eenmaal een poosje aan het werk is, is professionele ontwikkeling de tweede belangrijkste reden om bij de overheid te willen blijven. Overigens heeft dat ook te maken met het feit dat als een trainee eenmaal aan de slag is, de redenen om te willen blijven diverser zijn. Zo worden ‘een prettige organisatie’ en ‘grote zelfstandigheid’ ook veel genoemd als redenen om bij een overheid te willen werken.

Trainees zijn over het algemeen heel positief over hun werk bij de overheid. 88% zegt dat het traineeship goed (48%) of zelfs heel goed (40%) bevalt. Slechts 3% is ‘niet zo’ tevreden. Als trainee bij de overheid kun je behoorlijk goed bepalen wat je doet en hoe je dat doet. Respectievelijk 75 en 84% van de respondenten vindt ‘behoorlijk veel tot veel’ vrijheid hierin. Trainees krijgen ook behoorlijk veel tot veel verantwoordelijkheid (77%). Alleen als het over bepalen van beleid gaat, zegt slechts 35% behoorlijk veel tot veel vrijheid te krijgen.

De gemiddelde leeftijd in een overheidsorganisatie ligt flink hoog. Gemeenteambtenaren zijn vaak boven de 50 en met het oplopen van de pensioengerechtigde leeftijd, loopt dat nog steeds op. Trainees waarderen hun – voornamelijk oudere – collega’s wel. Ze zijn betrokken en kundig. Tegelijkertijd is er de wens om op de werkvloer meer met leeftijdsgenoten omringd te worden. 57% vindt het ‘een beetje negatief’ dat de gemiddelde leeftijd bij de overheid hoger ligt dan in het bedrijfsleven. 19% ervaart het zelfs als ‘heel negatief’. Voor de toekomst ziet de jongere het dan ook graag anders. 87% vindt het belangrijk tot heel belangrijk om in de toekomst met leeftijdsgenoten te werken.

Om te verjongen zouden overheden meer contracten voor jongeren moeten geven, komt uit de enquête naar voren. Maar ook wordt vaak gezegd dat organisaties flexibeler moeten zijn, doorgroeimogelijkheden moeten hebben, minder bureaucratisch moeten werken, betere arbeidsvoorwaarden en open staan voor nieuwe ideeën.

Volgens Geuzendam is verjongen van de organisatie ook een wens van gemeenten en andere overheden. Niet omdat die ene jongere anders zo alleen zit, maar vooral omdat jongeren iets brengen binnen de organisatie dat ouderen soms niet hebben. ‘Jongeren zijn op sommige punten sterker dan ouderen. Ze gaan van nature openlijker en gelijkwaardiger met de burger om. Ze kunnen dat vaak beter dan ouderen die van oudsher wat traditioneler en soms wat hiërarchischer zijn in hun aanpak.’ Daarmee moet ‘jongerenbeleid’ geïntegreerd zijn in het gehele HRM beleid en de strategische personeelsplanning, vindt Geuzendam.

‘Dit beleid is dan geënt op de nieuwe rol van overheden. Meer tussen en met burgers en bedrijfsleven als gelijkwaardige partner samenwerken dus. En jongeren kunnen dat heel goed.’ Voor jonge ambtenaren die nu een leeftijdsgenoot missen, heeft hij nog wel een tip: Leg contact met jongeren binnen de ketenpartners waar je als gemeente mee werkt. Iedere gemeente zit in verschillende samenwerkingsverbanden. Daar kun je andere jongeren tegenkomen. En ten tweede: Sluit je aan bij een netwerk zoals Futur of een andere organisatie van jonge ambtenaren. ‘Je kunt enorm veel leren van andere jongeren. Die netwerken zijn heel waardevol. Het vergt wel iets van jezelf, maar dat soort clubs combineren inhoud en lol. Dus ook als je het van nature niet zo in je hebt, zou ik zeggen: sluit je aan.’

Alle op- en aanmerkingen daargelaten, zijn jongeren uiteindelijk best tevreden over de organisatie waar ze voor werken. Gemiddeld wordt die met rapportcijfer 7,28 beoordeeld en voor twee derde van de jongeren komen de vooraf gestelde verwachtingen uit. Liefst 82% wil aansluitend aan het traineeship graag ‘een echte baan’ bij de overheid. Vastleggen voor het leven zit er bij deze generatie niet meer in. Minder dan de helft denkt over 5 jaar nog steeds in de tertiaire sector te werken en slechts één op de vijf jongeren ziet zichzelf als ‘ambtenaar voor het leven’.

-------------------------------

JS Consultancy is een interim, werving- en selectiebureau en heeft zo’n 100 trainees in dienst die bij verschillende overheden werken. Daarnaast doet het de werving en selectie en opleiding van trainees voor meerdere overheden, zoals Amsterdam, G4, provincie Utrecht, Metropoolregio Amsterdam en Waterschappen. Trainees van JS worden gedetacheerd bij gemeenten of voor bepaalde projecten. Daarnaast krijgen ze een 2-jarige opleiding. Dit zijn opleidingen op het bestuurlijke en politieke vlak en vakinhoud zoals Openbare Ruimte en Civiele Techniek / Omgevingswet, WMO-Jeugdzorg voor junior beleidsadviseurs, Finance & Control voor Young Public Controllers, HRM, Informatisering en Digitalisering voor Young Informatie Professionals. Daarnaast een sterke focus op competentieontwikkeling als ‘hoe je moet adviseren’ of ‘hoe ga je om met weerstand in een organisatie’.