Ambtenaar onzeker over eigen pensioen

Onderzoek Binnenlands Bestuur

‘Terecht’, reageert pensioenjurist Petra van Straten als ze ziet dat ruim de helft van de 2.900 respondenten invult dat ze op zijn minst twijfels hebben over de pensioenuitkeringen in de toekomst. Van Straten doelt op wat er beloofd is: een hoog én zeker pensioen. Maar voor een hoog pensioen moet een pensioenfonds risico nemen, en risico en zekerheid gaan niet samen. ‘Het is goed dat mensen zich bewust zijn van de onzekerheid van de uitkering.’

Een provincieambtenaar beschrijft de verandering: ‘Vroeger was pensioen een zekerheid en werd ons beloofd dat wij ons geen zorgen hoefden te maken. Niets is minder waar.’ Gegeven de keuze tussen zekerheid van een relatief laag pensioen en een relatief hoog pensioen met minder zekerheid, kiezen de respondenten voor zekerheid: ruim drie keer zoveel. Casper van Ewijk, directeur van Netspar en hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, plaatst een kanttekening: ‘Zekerheid is duur. Ik weet dat mensen er anders over gaan denken als je laat zien wat zekerheid kost. Nu rekent iemand op 70 procent. Als dat keldert naar 40 procent dan gaan mensen daar anders over nadenken. Onzekerheid loont best op de lange termijn.’

Ook hij ziet in de resultaten dat mensen bezorgd zijn. ‘Dat kun je je wel voorstellen met de huidige situatie.’ Tegelijkertijd ziet hij dat mensen aangeven dat ze eventuele pensioenkortingen wel op kunnen vangen. Gevraagd naar hoe, antwoordt bijna de helft dat ze van plan zijn om minder uit te geven. ‘We realiseren ons dat het wat minder wordt, maar we komen niet ernstig in de problemen. Mensen zetten de tering naar de nering.’

Zorgen
Er bestaat onzekerheid over de gevolgen van kortingen: een derde van de respondenten weet niet precies of ze in de problemen komen bij kortingen, maar het baart hen zorgen. Weer een derde weet het ook niet, maar denkt dat het wel mee zal vallen. 13 procent voorziet geen enkel probleem en 6 procent denkt dat het een groot probleem zou zijn. ‘Stel dat er 2 procent gekort wordt, dan kan dat gespreid over tien jaar worden doorgevoerd’, geeft Van Straten als voorbeeld. ‘Dat is 0,2 procent per jaar. Het kan de druppel zijn, maar men moet dit niet geïsoleerd bekijken. Een korting voel je sneller als tegelijkertijd de lasten van de overheid toenemen, door bijvoorbeeld een hogere bijdrage voor de Zorgverzekeringswet.’

Op de vraag over premieverhoging kiest de grootste groep, 41 procent, voor het zo laag mogelijk houden van de premies. Ambtenarenpensioenfonds ABP verhoogt ze dit jaar nog met het minimale bedrag, maar werd daarom bekritiseerd door het verantwoordingsorgaan (waar Van Straten met de Lijst voor Onafhankelijk Pensioentoezicht deel van uitmaakt). ‘Als de premies zo laag zijn, dan moet de toezegging van de hoogte van het pensioen omlaag’, zegt Van Straten. De premies hebben een beperkte invloed op de dekkingsgraad, maar dat is volgens Van Straten geen reden om ze dan maar niet te verhogen.

Van Ewijk vat een van de uitkomsten persoonlijk op. Op de vraag of respondenten verwachten of het nieuwe pensioenstelsel tijdig uitgewerkt zal zijn, antwoordt slechts 23 procent dat het vast wel zal lukken en 58 procent verwacht van niet. Van Ewijk is betrokken bij twee groepen die werken aan het uitwerken van het pensioenakkoord en hij is voorzitter van het wetenschappelijk beraad die het proces begeleid. Hij ziet de resultaten als een aansporing. ‘Het is een heel spannend proces en de tijdslimieten zijn best krap. Het moet voor de zomer af.’