In de komende maanden moet het gebeuren: een nieuw pensioenstelsel. De druk op de huidige regeling blijft toenemen, niets doen lijkt geen optie. De gemiddelde ambtenaar is straks niet beter af.

De bezwaarschriftprocedure wordt gezien als formalistisch en weinig oplossingsgericht. Reden dat veel gemeenten de ‘informele aanpak’ propageren: bel de bezwaarmaker op en spreek de zaak door. Hoewel die methode niet overal van de grond komt, zijn er ook succesverhalen.

Mogen ambtenaren zich verzetten tegen opdrachten van hogerhand, wanneer fundamentele mensenrechten worden geschonden? Rechtsfilosoof Maurice Adams vindt van wel. Maar of er een wettelijk ‘recht op ongehoorzaamheid’ bestaat, is onduidelijk. Dat het niet in de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren is geregeld, is een gemiste kans.

Ambtenaren behoren burgers correcte en volledige informatie te geven als ze daar om vragen. Maar dat gaat niet altijd goed. Gemeenten worden met regelmaat aansprakelijk gesteld voor schade die burgers daardoor lijden. Advocaat Stefan van de Sande deed onderzoek naar incorrecte informatieverstrekking door ambtenaren.

Luitenant-kolonel Ralf Goossens van de Limburgse Jagers en gemeentesecretaris Harry Coumans van Kerkrade spraken elkaar tijdens de beëdiging van nieuwe soldaten over employability. Tijdens het gesprek bleek dat hun eigen takenpakketten voor 80 procent overeenkwamen. Ze besloten een week van baan te wisselen.

Gemeenten mogen overtollige ambtenaren niet lichtzinnig over de schutting gooien met het risico dat zij een WW-uitkering en wachtgeld mislopen. De rechtbank Midden-Nederland wees daar nog eens fijntjes op in een zaak die arbeidsbemiddelaar Het Publieke Domein aanspande tegen de gemeente Utrecht.

De invoering van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) is een unieke operatie: een systeemwijziging, van publiek- naar privaatrecht voor circa een half miljoen ambtenaren. Binnenlandse Zaken (BZK ) coördineert de operatie. De rode lijn daarbij is er met alle betrokkenen gezamenlijk voor te zorgen dat de invoering – per januari 2020 – zo soepel mogelijk verloopt. Directeur-generaal Overheidsorganisatie Marieke van Wallenburg ziet er met name op toe dat medewerkers er zo min mogelijk van merken en dat hun rechtspositie geborgd blijft.

Anderhalf jaar is er onderhandeld over normalisering van de Cao Gemeenten. Bert de Haas, hoofdonderhandelaar namens het FNV, spreekt van een moderne, redelijke en evenwichtige cao, waarbij het is gelukt bestaande arbeidsvoorwaarden één op één te laten overgaan. Maar een volledige normalisering is het niet, en dat steekt hem.

In de Cao Gemeenten is bijna niets afgesproken over integriteit. Er is geen tuchtrecht vastgesteld, gemeenten moeten het zelf maar uitzoeken. Meerdere gemeenten zijn ontevreden over deze ‘kale’ cao. Het is nu zaak dat gemeenten hun integriteitsbeleid herijken en een uitvoerige gedragscode opstellen.

Eddy van Hijum, nu demissionair gedeputeerde in Overijssel, was als CDA-Tweede Kamerlid in 2010 één van de initiatiefnemers van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaar (Wnra). ‘Ik was verrast dat het zo’n complexe operatie zou worden.’