Na 2020 zal Nederland ruim 30.000 extra ambtenaren tellen. Dat is een gevolg van de nieuwe Ambtenarenwet, die stelt dat iedereen in publieke dienst ambtenaar is. Wat betekent dat voor de medewerkers van bijvoorbeeld de SER, De Nederlandse Bank en het UWV?
De gemeenteambtenaar is loyaal tot op het bot en bereid de eigen politieke opvatting opzij te zetten voor de beleidsvisie van de wethouder. Niet ten koste van alles. Als het eigen geweten in het gedrang komt, gooit de meerderheid van de gemeenteambtenaren liefst het bijltje erbij neer.
‘Je bent onder het volk de enige die het zó ziet.’ ‘De rest ziet het net zo. Men houdt alleen zijn mond vanwege u.’ De klassiek dialoog tussen de wrede alleenheerser Kreon en zijn rebelse maar moedige aanstaande schoondochter Antigone, vormt de kern van het vraagstuk van tegenspraak tussen vorst en volgelingen, bestuurder en bestuurden.
Met de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wrna) mogen gemeenten een eigen cao afsluiten voor hun ambtenarenkorps. Vooralsnog laten ze dat over aan koepelorganisatie VNG. Of dat zo blijft? ‘Het kan zijn dat grotere gemeenten op den duur helemaal hun eigen koers gaan varen met eigen cao’s.’
Op 1 januari 2020 treedt de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren in werking. De eenzijdige aanstelling die nu voor ambtenaren geldt wordt dan omgezet in een tweezijdige arbeidsovereenkomst. Een grote operatie voor gemeenten, provincie, het rijk en andere typen overheden. Maar: ‘Ze zijn er nog nauwelijks op voorbereid’, zegt een specialist.
Ook in de participatiesamenleving blijft de gemeente aan zet, vindt Hans Boutellier. De wetenschappelijk directeur van het Verwey-Jonker Instituut schreef met twee collega's een boek over de ambtenaar 3.0. 'Wat mij betreft is het beeld dat de overheid zich terug kan trekken te ver doorgeschoten.’
Foutparkeerders op de stoep of honden die niet aan de lijn zitten, die laat hij meestal voorbij gaan. Geüniformeerd handhavingsambtenaar Jonathan Urbiztondo (27) richt zich vooral op jeugdgroepen op straat. Omdat hij ooit zelf tot deze doelgroep behoorde, kent Jonathan de straattaal van hangjongeren. Hij begrijpt ze. En zij begrijpen hem.
‘De gemeente Amsterdam is een megagrote organisatie, waar veel gebeurt. Mensen van allerlei afdelingen sparren met me hoe ze zaken willen aanpakken en willen de visie van de gemeentesecretaris daarop horen. Ik heb contacten in alle delen van de gemeentelijke organisatie.’ Mehtap Karasu (31) is adviseur van de gemeentesecretaris van Amsterdam. Ze helpt hem, met vijf collega’s, z’n werk (goed) te doen.
Zet je een eerste stap bij een gemeente, krijg je de opdracht je vooral te verwonderen. Want de gemeente heeft een cultuuromslag nodig. Yoran Tuinstra (25) gaat als digicoach bij de gemeente Oldambt aan de slag. De gemiddelde leeftijd van de gemeentelijke medewerkers ligt boven de 45 jaar. En dat leidt misschien tot wat verstarring. Tijd voor een kritische, jonge blik.
Op zijn 19e werkt Jisk Branderhorst (30) al in de Brabantse gehandicaptenzorg, als groepsleider voor jongeren met een licht verstandelijke beperking en ernstige gedragsproblematiek. Hij wordt ook lid van de ondernemingsraad én werkt bij andere jeugdzorggroepen. Zo heeft Jisk de zorg goed leren kennen. Wat hem goed van pas komt in zijn werk voor de gemeente Breda.
