Werken zonder loon 'fundamenteel'

Dat er mensen als tegenprestatie voor een bijstandsuitkering ‘structureel en langdurig’ aan het werk zijn, had FNV vicevoorzitter Ruud Kuin wel gedacht. Maar dat er binnen 4 weken al 300 meldingen binnen zouden komen, verbaasde hem. ‘Dat maakt het fundamenteel.’

Probleem groter dan gedacht
Vakcentrale FNV zette vier weken geleden met meldpunt ‘Stop werken zonder loon’ in om te kijken hoe het gesteld was met de soms verplichte tegenprestatie. ‘We vreesden dat het veel voorkwam’, aldus Kuin. ‘Dus in zoverre is het een bevestiging van wat we dachten. Maar nu er zo snel zoveel meldingen komen, blijkt het probleem nog groter dan we dacht.’

Langer dan zes maanden, meer dan 30 uur
200 mensen meldden zichzelf, 100 anderen meldden dat ze  in bedrijven of instellingen waar ze werkzaam zijn zien dat mensen voor hun uitkering moeten werken. En het gaat niet om korte banen of weinig uren. Kuin: ‘Meer dan de helft van de mensen die zich meldt werkt al langer dan zes maanden op dezelfde plek. 45 procent werkt meer dan 30 uur in de week. Die cijfers zeggen dus dat mensen structureel aan het werk zijn.’

Relatie met bezuinigingen
Vooral de groenvoorziening, de zorg en de vervoerssector springen eruit, aldus de FNV. ‘In de zorgsector zien we een relatie met de grote bezuinigingen waarvoor gemeenten geplaatst zijn’, aldus Kuin. ‘We zien voorbeelden van mensen die thuiszorgwerkzaamheden moeten doen. Eén vrouw vertelde dat ze een week te vroeg was begonnen, waardoor ze degene die ontslagen was en waar zij dus voor in de plaats kwam, nog tegenkwam.’

Gemeente bespaart zes ton
Een ander voorbeeld komt uit het noorden van het land. ‘Daar is een gemeente waar het hele plantsoenonderhoud neergelegd is bij mensen die vanuit de bijstand werken. Die gemeente bespaart daar zes ton per jaar op.’ Om welke gemeente het gaat, wil Kuin nog niet zeggen, omdat er precies onderzocht wordt hoe de vork in de steel zit. ‘En daar gaan we dan mee naar de gemeente. Maar dit verhaal hebben we uit verschillende bronnen.’

Belofte niet gehouden
Naast de gemeentelijke taken als huishoudelijke hulp en groenvoorziening, zijn er ook mensen die bij reguliere bedrijven aan de slag gaan met behoud van uitkering. Kuin: ‘Bedrijven nemen mensen aan voor zes maanden met behoud van uitkering met de belofte dat er daarna een baan in het verschiet ligt. Dat is natuurlijk al echt geen “inwerken” meer. Maar bovendien komt die baan er dan na zes maanden nog niet eens. Dan komt er gewoon een nieuw persoon die voor een bijstandsuitkering aan het werk gaat.’

Concurrentievervalsing
Naast het feit dat mensen werk doen zonder ervoor betaald te worden, zorgen dit soort voorbeelden ook nog eens voor valse concurrentie, aldus Kuin. ‘We zijn dus met gemeenten in gesprek om de verplichting eraf te krijgen, maar ook met hoveniers of mensen in de vervoersbranche. Tegen hen zeggen we “deze constructies kosten jullie geld omdat anderen het met uitkeringsgerechtigden goedkoper kunnen doen”. De komende maanden blijft het meldpunt van de vakbond open.