‘Werken voor uitkering kan tot 4,5 jaar’

Mensen met een bijstandsuitkering kunnen jarenlang arbeid verrichten zonder dat daar een arbeidscontract tegenover staat. Dat zegt arbeidsrechtdeskundige Ton Hendriks van Hekkelman Advocaten. ‘Alles bij elkaar opgeteld kan zo’n situatie tot  4,5 jaar duren.’

Keiharde fout
Hendriks reageert op daarmee op de situatie bij leerwerkcentrum ISWI in Aalten en Oude IJsselstreek. Bijstandsgerechtigden waren daar verplicht kunstbloemen te maken. Ze werkten 32 uur per week, soms tot vier jaar achter elkaar, met behoud van uitkering. Burgemeester Berghoef van Aalten – tevens lid van het dagelijks bestuur van ISWI – zei eerder deze week tegen Omroep Gelderland dat dit een ‘keiharde fout’ was die gemeente en bedrijf hebben gemaakt.

Participatiewet
Maar Hendriks is er niet meteen van overtuigd ISWI en gemeenten hiermee in de fout zijn gegaan. ‘De burgemeester kent misschien meer feiten dan ik, maar het is niet zo dat per definitie er een fout is gemaakt als er lange tijd gewerkt wordt met behoud van uitkering.’ De Participatiewet maakt het mogelijk dat er gewerkt wordt zonder loon. Daarbij is het doel tweeledig. Iemand heeft met de ervaring een betere kans op de arbeidsmarkt of iemand moet iets terug doen voor zijn uitkering. ‘Re-integratie of tegenprestatie dus’, aldus Hendriks. ‘En daarbij gaat de wet vrij ver over de duur ervan. Die kan alles bij elkaar opgeteld oplopen tot 4,5 jaar.’

Zeer lange afstand
Vooral als re-integratie instrument kan de duur oplopen. ‘Het idee is dat het maximaal zes maanden duurt’, zegt Hendriks. ‘Uit Kamerdebatten is ook gebleken dat als het langer duurt, het risico bestaat dat het als een arbeidscontract gezien wordt. Maar in 2008 is in een aanvullende grondslag opgenomen dat bovenop de zes maanden een periode van 2 jaar kan worden toegewezen als het om mensen met een zeer grote afstand tot de arbeidsmarkt gaat. En die periode mag twee keer toegekend worden. Dus dan kom je op 4,5 jaar,’ Het mag daarbij, zoals in Aalten, om een 32-urige werkweek gaan, zelfs om een 36-urige. Voorwaarde is wel dat er een goede argumentatie is en dat het niet leidt tot verdringing.  

Tegenprestatie

Als het om tegenprestatie gaat is de wet minder duidelijk over de intensiteit en de duur van het werk. In 2013 heeft de rechter in een zaak bepaald dat een 32-urige werkweek dan te lang is. ’32 uur is geen “beperkte omvang” en dat moet voor een tegenprestatie’, aldus Hendriks. Hoeveel uur wel mag, is niet vastgelegd, maar het mag niet in de weg staan van re-integratie naar regulier werk. ‘En ik kan me er iets bij voorstellen dat 32 uur per week inhoudsloze tegenprestatie de re-integratie in de weg staat.’

Achterstallig loon
Na aanleiding van de uitspraak van burgemeester Berghoef liet de FNV weten te pleiten voor het nabetalen van achterstallig loon aan de mensen die jarenlang voor een uitkering hebben gewerkt. Hoewel het volgens de wet alles behalve klip en klaar is dat er betaald moet worden, kan Hendriks zich wel iets bij die oproep voorstellen. ‘Als de burgemeester zegt dat het fout is, is het logisch dat de bond roept om boter bij de vis. Maar let wel, dan gaat het niet alleen om loon, maar ook om een contract, pensioenopbouw en bijvoorbeeld al dan niet onterechte ontslagen.’