Voorzieningen onder druk door tekorten zorgbudget

Het is goed dat ambtenaren eerlijk zijn over de problemen waar ze tegenaan lopen bij de uitvoering van de nieuwe taken op het gebied zorg, jeugd en werk. ‘Dat is immers de enige manier om aan verbeteringen te werken’, stelt gemeentekoepel VNG in een reactie op het ‘3D-onderzoek’ onder ambtenaren. Naast de door ambtenaren geconstateerde knelpunten, voorziet de VNG op een aantal andere terreinen eveneens risico’s, zoals het budget, de trekkingsrechten en de zorg voor een aantal specifieke zeer kwetsbare groepen.

Ingewikkelde transitie

‘Bij een ingewikkelde transitie als deze, zou het vreemd zijn als ambtenaren nooit tegen problemen aan zouden lopen’, laat woordvoerder Asha Khoenkhoen namens de VNG weten. Uit het onderzoek dat I&O Research in opdracht van Binnenlands Bestuur heeft uitgevoerd, komt onder meer naar voren dat ambtenaren de grootste knelpunten bij de jeugdzorg ervaren. Niet verrassend, vindt de VNG. ‘De Jeugdwet is voor veel gemeenten nog nieuw, de veranderingen voor gemeenten het grootst ten opzichte van de andere decentralisaties. Gemeenten hebben hier bovendien te maken met een relatief groot aantal regionaal en landelijk werkende instellingen. Het heeft tijd nodig voor we elkaar op de juiste manier hebben gevonden’, aldus de VNG-woordvoerder.

Trekkingsrecht

Naast de knelpunten bij de Jeugdwet, ziet gemeentekoepel VNG diverse andere risico’s, zoals het trekkingsrecht. ‘Dat is overdreven complex en centralistisch georganiseerd en daar hebben cliënten, zorgverleners en gemeenten heel veel last van.’ Mensen met een persoonsgebonden budget (pgb) kunnen het aan hen door de gemeente toegekende zorgbudget alleen via de SVB aanspreken. De invoering van dit trekkingsrecht, bedoeld om fraude tegen te gaan, heeft dit jaar veel ellende bij met name pgb-houders opgeleverd. Zij kregen te laat of geen geld waardoor hun zorg in het gedrang kwam.

Zorgmijders

Maar dat is niet het enige risico dat de VNG voor de komende periode voorziet. ‘Het overgangsjaar van voormalige Awbz-cliënten loopt eind dit jaar af. Deze groep komt pas eind 2015 in aanraking met de werkwijzen in de Wmo en dat zal in 2016 nog wel turbulentie geven, omdat het een heel andere aanpak is’, verduidelijkt Khoenkhoen. Komend jaar moeten gemeenten en zorgaanbieders verder volop aan de bak voor de meest kwetsbare groepen, zoals zorgmijders, GGZ-cliënten en mensen met een licht verstandelijke beperking. Deze groepen melden zich niet snel bij gemeenten of hulpverleners en geringe drempels als eigen bijdragen kunnen al reden zijn om af te haken. En last but not least zet de instroom van vluchtelingen en de doorstroom van statushouders extra druk op het systeem, vooral op de beschikbaarheid van geschikte woonruimten.

Pijn eerlijk verdelen

De door de ambtenaren genoemde zorgen over te krappe budgetten onderschrijft de VNG. ‘De bezuinigingen in het sociaal domein zijn fors: er is al bijna een miljard euro gekort en dat loopt de komende jaren nog verder op. Gemeenten verwachten dat ze zelf geld bij moeten leggen, ten koste van andere voorzieningen. Het kabinet verkondigt dat het voor iedereen beter wordt door de decentralisaties, maar een miljard euro bezuinigen kan niet zonder dat inwoners er iets van merken. Gemeenten staan voor de opgave om te zorgen dat de mensen die echt op hulp en ondersteuning zijn aangewezen geholpen worden en moeten daarbij keuzes maken om de pijn eerlijk te verdelen. Het rijk zou ons wat dat betreft meer moeten steunen in de boodschap over de decentralisaties. Het kan niet voor iedereen beter worden met deze bezuinigingen, zeker niet als gemeenten ook te maken hebben met andere bezuinigingen van het kabinet, zoals een absurde opschalingskorting van ongeveer een miljard euro.’

Zorgcontinuïteit

De VNG reageert terughoudend op de vraag of zij het beeld van ambtenaren herkent

dat de zorg er sinds de decentralisaties niet beter op is geworden. ‘Gemeenten hebben zich dit jaar vooral gericht op zorgcontinuïteit en we zijn erin geslaagd om dat te realiseren. We zien in het onderzoek ook dat ambtenaren voorzichtig positiever zijn over hoe de transformatie is verlopen ten opzichte van wat zij vooraf dachten. 400.000 kwetsbare mensen (Wmo en jeugd) zijn overgegaan naar een ander systeem en dat is over het algemeen goed gegaan. Dat is te danken aan de prioriteiten die bestuurders en ambtenaren hebben gesteld: eerst zorgcontinuïteit, daarna systemen verbeteren. Eerst transitie, dan transformatie.’

Vernieuwing

2016 wordt het jaar van de transformatie, stelt de VNG. ‘Dat betekent dat er vooral veel kansen zijn om het echt anders te doen, om ontschot te werken en van daaruit op een slimme manier maatwerk te leveren aan onze inwoners. Dat is een proces waarin gemeenten van elkaar kunnen leren. Als we in de praktijk tegen problemen aanlopen, dan is het vooral belangrijk dat we zoeken naar nieuwe, innovatieve oplossingen.’