Toegang jeugdhulp via wijkteams niet op orde

De toegang tot jeugdhulp via wijkteams is nog niet goed geregeld. Cruciale informatie over de gezinssituatie ontbreekt in de wijkteams en de aansluiting tussen signalerende partijen is niet vanzelfsprekend. Wijkteams hebben moeite om in te schatten wanneer deskundigheid ontbreekt en daarmee wanneer advies aan gespecialiseerde jeugdhulpverleners moet worden gevraagd.

Drempel

De drempel om bij een wijkteam aan te kloppen, is voor jongeren en ouders groot. Het bestaan van wijkteams is lang niet overal bekend. Over de regisseursrol in wijkteams zijn vaak nog geen duidelijke afspraken gemaakt. Bij en na de toeleiding naar gespecialiseerde zorg komt het principe ‘een-gezin-een plan-een regisseur’ nog niet goed van de grond.

Onderzoek

Tot die conclusies komen de samenwerkende jeugdinspecties na onderzoek over de toegang tot (gespecialiseerde) jeugdhulp vanuit de wijkteams. De jeugdinspecties hebben eind vorig jaar en begin dit jaar onderzoek gedaan bij onder meer twintig wijkteams. Een groot deel van het onderzoek vond voor 1 januari plaats; de inrichting van de toegang tot jeugdhulp was op dat moment nog volop in ontwikkeling, stellen de inspecties in hun maandag openbaar gemaakt rapport ‘Toegang tot jeugdhulp vanuit de wijkteams’. Veranderingen in de werkwijze zijn echter wel hard nodig, zo blijkt uit het onderzoek.

Regisseur

Binnen de wijkteams zal aandacht en tijd nodig zijn om invulling te geven aan doelen als preventief werken, stimuleren van eigen kracht en het scheppen van samenhang in zorg, onderwijs, werk, inkomen en veiligheid, stellen de jeugdinspecties op basis van de onderzoeksresultaten. De invulling van de regisseursrol van het wijkteam en de aansluiting tussen het wijkteam met signalerende partijen als huisarts, school en jeugdgezondheidszorg zijn daarbij belangrijke aandachtspunten, mede omdat het belangrijk is problemen zo vroeg mogelijk aan te pakken. Aan die vakkundige invulling van de regie ontbreekt het in de praktijk nogal eens.

Spin in het web

De inspecties benadrukken dat een regisseur samen met het gezin en andere betrokkenen alle problemen in kaart moet brengen om zo te komen tot een samenhangend plan met gezamenlijke doelen. De regisseur moet vervolgens in de gaten houden of het plan wordt uitgevoerd en stelt indien nodig het plan bij. De regisseur is en blijft het centrale aanspreekpunt voor alle betrokkenen, heeft ‘doorzettingsmacht naar andere beroepskrachten en de mogelijkheid op te schalen om impasses in de zorg en ondersteuning te doorbreken’, benadrukken de inspecties. De regisseur heeft ook een essentiële rol te spelen als een jongere wordt doorverwezen naar gespecialiseerde jeugdhulp. ‘In de praktijk van de wijkteams blijkt het lastig andere partijen te betrekken, vooral waar het gaat om de GGZ voor volwassenen’, constateren de inspecties.

Taxatie veiligheidsrisico’s

Ook moet er meer aandacht komen voor de borging van veiligheid van jeugdigen. ‘Medewerkers moeten veiligheidsrisico’s kunnen inschatten en signalen oppakken. De informatie over de totale situatie van een gezin en over eventuele achterliggende problemen ontbreekt soms bij wijkteams’, melden de inspecties. Zij adviseren het gebruik van een risicotaxatie instrument om veiligheidsrisico’s systematisch in te schatten. ‘Een dergelijk instrument ondersteunt het besluitvormingsproces en helpt eventuele blinde vlekken in beeld te krijgen en risico’s te objectiveren.’

Meer professionaliteit

Verder moet de professionaliteit van de wijkteams omhoog. Volgens de inspecties ontbraken in teams deskundigheden op specifieke gebieden, zoals op het gebied van psychische of psychiatrische problematiek en problematiek van mensen met een licht verstandelijke beperking. De inspectie snapt dat gezien de diversiteit van hulpvragen het onmogelijk is op alle gebieden deskundigheid in huis te hebben. Dan is het belangrijk om gespecialiseerde hulpverleners te consulteren, maar ‘in de praktijk blijkt het voor medewerkers lastig in te schatten wanneer kennis en expertise ontbreekt en gespecialiseerde hulpverleners moeten worden geconsulteerd. Het risico ontstaat dat medewerkers problematiek niet herkennen, te lang wachten met consulteren, een verkeerde inschatting maken van de benodigde hulp en niet de juiste hulp inzetten’, rapporteren de inspecties. Wijkteams moeten er ten minste voor zorgen dat gespecialiseerde hulpverleners tijdig worden geconsulteerd.

Te hoge drempel

Wijkteams moeten meer zelf contact zoeken met jongeren en gezinnen en degenen die zorg en ondersteuning nodig hebben actief naar hulp toeleiden, stellen de inspecties verder. Jongeren, hun ouders en inwoners zijn vaak niet op de hoogte van het bestaan en het doel van wijkteams en de organisatie van zorg en ondersteuning in hun gemeente. Ook zijn lang niet alle jongeren en gezinnen in staat om zelf een hulpvraag te formuleren en op eigen houtje de weg naar een wijkteam te vinden. Meer informatie zou online beschikbaar moeten komen. ‘Veel jongeren ervaren de drempel om hulp te zoeken en een hulpvraag te formuleren als hoog. Jongeren geven aan dat het voor hen belangrijk is dat duidelijke online informatie beschikbaar is en dat zij ook buiten kantoortijd terecht kunnen voor vragen en advies’, aldus het rapport van de Inspectie Jeugdzorg, Inspectie voor de Gezondheidzorg, Inspectie Veiligheid en Justitie, Inspectie van het Onderwijs, Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid.