Terug naar de menselijke maat

De aanpak van mensen met verward gedrag staat goed op de bestuurlijke agenda. Maar de uitvoering is vaak nog versnipperd, waardoor  die dreigt vast te lopen in de Nederlandse projectencarrousel. De nadruk zou veel meer moeten liggen op het versterken en mobiliseren van sociale netwerken en sociaal kapitaal.

Wezenlijke veranderingen

Dat schrijft Onno Hoes, voorzitter van het Schakelteam voor personen met verward gedrag, in een essay in Binnenlands Bestuur. Volgens Hoes behoort de problematiek van personen met verward gedrag tot de tijdrovendste en moeilijkst oplosbare problemen van onze verzorgingsstaat. Instellingen, professionals en samenleving staan hiervoor aan de lat. Wat twee jaar ‘aanjagen’ en ‘schakelen’ volgens Hoes duidelijk heeft gemaakt, is dat de problematiek van mensen met verward gedrag om wezenlijke veranderingen vraagt, met name in de routines van professionals én in de betrokkenheid van de samenleving bij het wel en wee van buren, vrienden en familieleden.

Urgentie weg

Wat het in 2016 opgerichte ‘Schakelteam voor personen met verward gedrag’ zorgen baart, is dat het gevoel van urgentie weer weg lijkt te ebben. De focus ligt vaak nog slechts op het implementeren van aparte, afgebakende onderdelen van een aanpak. Kleine aanpassinkjes dus in het bestaande systeem. Maar als het geen gedeelde overtuiging is van alle betrokkenen in Nederland dat er méér nodig is, dat er echt fundamentele veranderingen nodig zijn om te komen tot doorbraken in het vraagstuk van mensen met verward gedrag, dan dreigt ons werk vast te lopen in de roemruchte Nederlandse projectencarrousel.

Vertrouwde mensen

De hoofdrolspelers in een inclusieve en veilige wijk zijn de mensen zelf en hun sociale omgeving. Herstellen doet iemand in veel gevallen het beste thuis, in de eigen wijk, met vertrouwde mensen om zich heen. Naasten, ouders, familieleden, bekenden, ervaringsdeskundigen – dat zijn de krachtbronnen die ontspoorde levens weer tot rust laten komen en mensen in beweging kunnen brengen. In de ‘beslisboom’ van de hulpverlening wordt hun medewerking wel op prijs gesteld maar naar hun verhaal moet echt beter worden geluisterd. Zij moeten beslissingsinvloed krijgen om een juiste mix tussen deskundige hulp en informele ondersteuning tot stand te brengen.

Zichtbare verandering
De sociale wijkteams zijn de meest zichtbare verandering van de recente decentralisaties in het sociaal domein. Het idee hierachter was dat juist dicht bij mensen preventie en vroegtijdige signalering opgepakt kunnen worden en escalatie kan worden voorkomen. Het zouden ook juist deze teams moeten zijn die als eerste betrokken zijn bij de prille signalen van mensen die verward gedrag vertonen. Maar in de praktijk gebeurt dat nog onvoldoende. Analoog aan de per vijfduizend inwoners aanwezige wijkagent, is ook expertise en kennis van (psycho-sociale) kwetsbaarheid, de levensgebieden en jeugd en gezin op buurtniveau nodig. Juist de ambulantisering in de zorg noodzaakt ons én geeft ons de kans om actiever ogen en oren in de haarvaten van wijken te organiseren.

Signaalgericht
Het is belangrijk dat de professionals signaalgericht werken, niet alleen vraaggericht. Dat ze investeren in socialiseren: in het mobiliseren en versterken van sociale netwerken en sociaal kapitaal. Het vraagstuk van mensen met verward gedrag kan zo als lakmoesproef dienen voor de grote transitie in het sociale domein.

Lees het hele essay van Onno Hoes in BB19 (inlog)