'Schaf jaarlijks cliëntonderzoek jeugd af'

Gemeenten die over 2016 met de Modelvragenlijst Jeugd en Ouders (MCJO) kwantitatief onderzoek hebben gedaan naar de cliëntervaringen jeugd, hebben daar nauwelijks nuttige sturingsinformatie uit kunnen afleiden. In het gunstigste geval geeft het richting aan kwalitatief onderzoek. De jaarlijkse plicht tot een cliëntervaringsonderzoek jeugd zou moeten worden geschrapt, opdat beleidswijzigingen kans krijgen vruchten af te werpen.

Flexibel

Dat is een van de aanbevelingen van de Stichting Alexander en het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) voor het in kaart brengen van cliëntervaringen jeugdhulp. Het toekomstige cliëntervaringsonderzoek (ceo) jeugd moet efficiënter en flexibel van vorm, inhoud en frequentie worden, zo adviseren beide instanties aan het ministerie van VWS. De aanbevelingen vloeien voort uit het project MCJO, waarin tien pilotgemeenten over 2016 de modelvragenlijst hebben gebruikt en dit jaar kwalitatief onderzoek hebben uitgevoerd. De ervaringen met de vragenlijst en de daaruit voortvloeiende aanbevelingen zijn neergelegd in het eindrapport ‘Van Meten naar Verbeteren’. Het project is in opdracht van gemeentekoepel VNG uitgevoerd. De aanbevelingen moet de VNG nog met het ministerie van VWS bespreken.

Sturingsinformatie

Gemeenten willen de ervaringen van hun bewoners weten en deze kunnen inzetten als sturingsinformatie, zo stellen Stichting Alexander en het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) in hun eindrapportage. De uitgeteste modelvragenlijst levert echter geen nuttige sturingsinformatie op. Het kwalitatieve onderzoek, eveneens onderdeel van het project, leverde duidelijkere signalen voor verbeterpunten op en heeft daarmee een toegevoegde, verdiepende waarde gehad.

Beleidscyclus

De verplichting om jaarlijks op een vast tijdstip een cliëntervaringsonderzoek te doen, moet worden losgelaten. ‘Het ceo levert vooral sturingsinformatie op als het wordt uitgevoerd op een moment dat logisch is in de plaatselijke beleidscyclus, niet alleen jaarlijks, maar ook in een beleidsperiode’, aldus Stichting Alexander en het NJi. Als het ceo aanleiding geeft voor beleidswijzigingen, werpen die niet meteen vruchten af. ‘Het kan dan te verdedigen zijn om het ceo om de twee jaar uit te voeren’ en ‘geef gemeenten de kans om aan te sluiten bij de plaatselijke beleidscyclus door de verplichting om jaarlijks op een vast moment informatie aan te leveren aan het ministerie te schrappen’, adviseren Stichting Alexander en het NJi.

Meer vrijheid

Gemeenten moeten ook meer vrijheid krijgen om het ceo naar eigen inzicht in te vullen. Uit het project kwam naar voren dat gemeenten de vragenlijst passender willen maken voor specifieke doelgroepen of lokale speerpunten. Onder de pilotgemeenten kwam ook de wens naar voren om de verschillende vragenlijsten die worden uitgezet beter op elkaar af te stemmen om de belasting voor cliënten, aanbieders en gemeenten zo laag mogelijk te houden. De tien pilotgemeenten staan daarin zeker niet alleen, zo blijkt ook uit een rondgang langs gemeenten door Binnenlands Bestuur waarin hen naar de ervaringen met de cliëntervaringsonderzoeken Jeugd en Wmo werd gevraagd. Gemeenten zoeken naar manieren om informatie over kwaliteit en effectiviteit op andere manieren te vergaren, bijvoorbeeld via gesprekken met zorggebruikers en zorgverleners.

Afwisseling

Er moet daarnaast afwisseling mogelijk zijn tussen kwantitatief en kwalitatief onderzoek, om ‘de uitkomsten van de cliëntervaringsonderzoeken beter te kunnen benutten om te leren, te sturen en de kwaliteit te verbeteren’, zo adviseren Stichting Alexander en het NJi verder. Gemeenten moeten bij het kwalitatieve onderzoek de ruimte krijgen op specifieke thema’s en/of doelgroepen te kunnen ingaan. In het jaar dat gemeenten een kwalitatief onderzoek uitvoeren, moet het rijk de representativiteitseis en de vaste onderwerpen die aan bod moeten komen, loslaten.

Lees in Binnenlands Bestuur nr. 21 meer over cliëntervaringsonderzoeken Jeugd en Wmo (inlog).