Ruim twintigduizend mensen werken voor uitkering

Circa 18 duizend jongeren combineren een uitkering met een gesubsidieerde baan. Bovendien werken volgens het CBS ruim 4 duizend dertigers, veertigers en vijftigers op last van de sociale dienst in onder andere de groenvoorziening en de zorg. De verwachting is dat het werk met behoud van uitkering de komende jaren verder groeit.

Het nieuwe kabinet-Rutte wil de ‘wettelijke plicht tot tegenprestatie’ voor bijstandsgerechtigden uitbreiden. Het effect van de lokale banenprojecten is relatief klein. Na een half jaar heeft naar schatting 5 procent van de deelnemers de bijstand verruild voor een betaalde baan. Na een jaar is dat percentage opgelopen tot 18 procent, becijferde onderzoeksbureau SEO in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken. De meeste bijstandsgerechtigden zijn tevreden over het alternatieve werk, totdat ze merken dat ze ondanks de nieuwe werkervaring geen reguliere baan kunnen bemachtigen.

Minder gelikt

De resultaten verschillen sterk per gemeente. Terwijl een Amsterdams project voor duizend ‘Blijf aan de Bal-banen’ jammerlijk mislukte, zijn in Almere binnen een jaar 1200 bijstandsgerechtigden aan een baan geholpen. ‘Het blijkt mogelijk mensen met een minder gelikt cv aan de slag te helpen’, zegt wethouder Ineke Smidt (PvdA, Participatie, Zorg en Inkomen). ‘Mits je niet alleen de werklozen maar ook de werkgevers goed begeleid en ze vooral ook goed assisteert bij de waanzinnige administratieve rompslomp die ons vanuit Den Haag wordt opgelegd.’

De grote gemeenten in de G32 voeren momenteel intensief overleg hoe ze ondanks de omvangrijke bezuinigingen het effect van hun werk kunnen vergroten. Ze neigen naar snelle begeleiding van de meest kansrijke groep (circa 35 procent van alle bijstandsgerechtigden) en sociale ondersteuning van de meest kwetsbare groep (circa 20 procent).

‘We willen kansrijke werklozen zo snel mogelijk aan werk helpen en kwetsbare mensen zo goed mogelijk blijven steunen’, zegt de Zwolse wethouder Filip van As (ChristenUnie, Sociale Zaken). De brede middengroep in de bijstand (circa 45 procent) zal zonder grote budgetten worden gestimuleerd maatschappelijk actief te zijn. De Helmondse wethouder Yvonne van Mierlo (VVD, Werk en Inkomen) ziet voor deze groep voordelen in een vorm van sociale dienstplicht: ‘Het zou goed zijn als iedereen die daartoe in staat is, voor zijn uitkering een tegenprestatie levert.’

Van Mierlo geeft de bijstandsgerechtigden bijvoorbeeld graag een schep in handen: ‘Als het dadelijk weer gaat sneeuwen, is het moeilijk alle bejaardenhuizen sneeuwvrij te krijgen. Dat kunnen bijstandsgerechtigden prima doen’, vindt de wethouder.

Schroeven

De Landelijke Cliëntenraad, die de uitkeringsgerechtigden aan de Haagse vergadertafels vertegenwoordigt, denkt genuanceerd over deze aanpak. ‘Op zich kun je van mensen een tegenprestatie vragen’, zegt ambtelijk secretaris Else Roetering. ‘Maar zorg dan wel dat het aansluit op de vaardigheden van mensen. Ik moet er bijvoorbeeld persoonlijk niet aan denken dat de verkeerde mensen aan het bed van mijn ouders komen te staan.’

Volgens Roetering moet beter worden nagedacht hoe mensen via het alternatieve werk kunnen doorstromen naar reguliere banen. Extra investeringen in om- en bijscholing zijn naar haar idee noodzakelijk om bijstandsgerechtigden blijvend aan het werk te helpen.

‘Nu gaat het economisch slecht en is er weinig geld voor investeringen, maar over enkele jaren heb je iedereen hard nodig. Ik krijg de indruk dat daar onvoldoende over wordt nagedacht’, zegt Roetering. ‘Ik ken bijvoorbeeld het verhaal van een bedrijf waar de ene medewerker de ene dag schroeven in dozen pakt en een andere medewerker de volgende dag de dozen uit zijn handen laat vallen, waarna de eerste op de derde dag weer schroeven in dozen pakt. Je kunt je afvragen wie daarmee geholpen is.’