PvdA: gezinscoördinator voor kinderen gedetineerde moeders

Bij 60 van de 61 gemeenten kreeg PvdA-Kamerlid Lea Bouwmeester nul op het rekest toen ze zich voordeed als moeder die de gevangenis in zou gaan en hulp voor haar kind wilde. Alleen Eindhoven reageerde goed.

Waarom besloot u de gemeenten hierop te testen?
‘Volgens Justitie en Volksgezondheid vindt altijd een kindcheck plaats als moeders naar de gevangenis moeten, maar de praktijk zegt iets anders. Met mijn initiatiefnota “Maak van een onschuldig kind geen slachtoffer” wil ik regelen dat gemeenten een vaste gezinscoördinator aanstellen die ouder en kind voor, tijdens en na detentie ondersteunt. We merken dat het regelen van opvang niet werkt, terwijl gemeenten dat wel graag willen.’

Slechts één gemeente pakte uw telefoontje wel goed op?
‘Ja, de gemeente Eindhoven vond het goed dat ik belde en wees mij op organisaties als Humanitas en Balans. Ik kon langskomen op het stadhuis voor een gesprek. Bij de andere 60 gemeenten wisten ze totaal niet wat ze met me aan moesten.’

Hoe deed u zich voor?
‘Als een vrouw met twee kinderen die vier weken naar de gevangenis zou gaan. Een buurman zorgde voor de kinderen, maar ze kon nog hulp gebruiken. Ik deed er dan een accent bij, zoals plat Utrechts. Vaak vond men het prima dat ik de kinderen bij de buurman had onderbracht. Maar regelmatig ligt er een drugsdelict aan de detentie ten grondslag of is een vrouw eindelijk opgestaan tegen haar man die haar onderdrukt. Dan moeten toch de alarmbellen gaan rinkelen.’

U heeft ook Centra voor Jeugd en Gezin benaderd?
‘Ja, die wisten het ook niet. Gemeenten hebben een verplichte coördinator nazorg detentie, maar met deze vraag wisten ze totaal niet wat te doen. De eerste reflex was vaak: wat een domme moeder en dan pas kwamen de kinderen in beeld. Ik moest een CIZ-indicatie aanvragen. Wat is dat dan? En dan moest ik acht weken wachten. Of ze zeiden dat als het misging, ik maar vanuit de gevangenis moest bellen. Soms deden ze heel badinerend: hoe kunt u dat nou doen? Bij het maatschappelijk werk vroegen ze wat ik dan had gedaan. Dat wilde ik niet vertellen, maar dat moesten ze eerst weten. Ik vind dat kinderen niet de dupe mogen worden van de detentie van hun moeder.’

Als moeders van het kastje naar de muur worden gestuurd, waar komen kinderen dan terecht?
‘Moeders bellen vaak niet naar de jeugdzorg, omdat ze bang zijn dat die hun kinderen afpakken. Kinderen zelf zijn bang en zeggen niets. Het komt voor dat na drie maanden huurschuld een huis wordt ontruimd en er kinderen blijken te wonen. Of ze zitten inderdaad bij de buurman. Soms kunnen ze even ergens slapen en komen ze daarna op straat terecht en raken compleet uit beeld. Er moet altijd een kindcheck zijn en doorlopende hulp. Kinderen zijn vaak boos en schamen zich. Mama tussen de boeven is ingewikkeld voor kinderen. Nu is er hapsnapbeleid. Met een gezinscoördinator wordt het kind geen slachtoffer.’

Hoe groot is dit probleem?
‘Uit onderzoek blijkt dat 70 tot 80 procent van de kinderen ook problemen krijgen of het criminele pad opgaan. Hun ontwikkeling is geschaad en de hechtingsband met de moeder verstoord. Daarbij is het voor moeders later moeilijk om tegen het kind te zeggen dat iets niet mag.’

Hoeveel vrouwen worden per jaar opgesloten?
‘Het gaat om 3000 vrouwen, waarvan 70 procent kinderen heeft. Dat komt neer op 4200 kinderen per jaar.’

Maakt het nog uit hoe lang een moeder is opgesloten?
‘Detentieschade treedt al op het eerste moment op. Hoe langer de moeder weg is, des te intensiever de zorg die nodig is om de band in stand te houden.’

Wat moet een gezinscoördinator doen?
‘Hulp en ondersteuning bieden. Eerst een kindcheck doen en verantwoordelijk zijn voor een veilig verblijfplek. Ook contact met de moeder tijdens de detentie is belangrijk. Nu zijn bezoektijden vaak onder schooltijd, de gevangenis is te ver weg of er is geen geld om op bezoek te gaan. Er is zoveel nieuwe media. Zorg dat kinderen kunnen skypen met hun moeder.’

U heeft de initiatiefwet al ingediend en verwacht veel steun. Ook van de staatssecretaris?
‘Als deze ouders uit angst niet de jeugdzorg bellen, is de overheid verantwoordelijk voor hun kinderen. Laat Fred Teeven eens tonen dat hij niet alleen een stoere, maar ook een lieve staatssecretaris is.’