'Oproep tot participeren is risicovol'

Het is riskant om in een deels onrechtvaardige samenleving te benadrukken dat mensen hun individuele verantwoordelijkheid moeten nemen. Dat stelt Frank Hindriks in zijn oratie als hoogleraar ethiek, sociale en politieke filosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen: ‘Gedeelde verantwoordelijkheid in een verdeelde samenleving’.

Niet gelijk
Want, zo vindt Hindriks, de kansen om een baan te krijgen of promotie te maken zijn bijvoorbeeld niet gelijk verdeeld tussen rijk en arm of tussen mannen en vrouwen. Door de nadruk te leggen op individuele verantwoordelijkheid kan iemand die niet volledig participeert makkelijk onterecht weggezet worden als iemand die zijn of haar verantwoordelijkheid niet heeft genomen. En dat maakt het alleen nog maar moeilijker om te participeren. ‘Door mensen op te roepen hun verantwoordelijkheid te nemen kunnen we hen stigmatiseren: als je niet participeert, dan doe je kennelijk iets fout’, aldus Hindriks.

Participatieparadox

Die oproep tot het nemen van verantwoordelijkheid in de huidige maatschappij noemt hij een paradox van de participatiemaatschappij. Volgens Hindriks kan deze participatieparadox een oproep tot participatie leiden tot uitsluiting. Om de paradox op te heffen moet een maatschappij gecreëerd worden die niet verdeeld is, waarin iedereen gelijke kansen heeft. ‘Dit breed gedragen ideaal is iets dat we alleen samen kunnen bereiken’. Daarvoor moet de samenleving als geheel haar verantwoordelijkheid nemen. ‘Pas als we die gedeelde verantwoordelijkheid hebben genomen is oproepen tot participatie zonder problemen’, aldus Hindriks.