Ook kabinet veroordeelt illegale vingerafdrukkers

Na de Autoriteit Persoonsgegevens heeft ook staatssecretaris Tamara van Ark de gemeenten die zonder toestemming vingerafdrukken van bijstandsgerechtigden hebben afgenomen op de vingers getikt. Volgens haar is het scannen en verzamelen van vingerafdrukken voor een aanwezigheidscontrole onwenselijk en bovendien in strijd met privacywetgeving.

Kamervragen

Naar aanleiding van berichtgeving van Binnenlands Bestuur stelden Kamerleden Jasper van Dijk (SP) en  Wim-Jan Renkema (GroenLinks) vragen over de vingerscan-affaire bij Werkbedrijf Voorne Putten Werkt. Het werkbedrijf heeft vier jaar lang ten onrechte vingerafdrukken van uitkeringsgerechtigden afgenomen en opgeslagen. Bij het werkbedrijf zijn bijstandsgerechtigden uit Brielle, Hellevoetsluis, Nissewaard en Westvoorne te werk gesteld voor behoud van hun uitkering. Als zij weigerden om hun vingerafdruk te geven voor aanwezigheidsregistratie zou worden gedreigd met korting op de uitkering. Klokkenluider en oud-Statenlid van GroenLinks Alfred Blokhuizen ontdekte deze misstand na meerdere tips en seinde de Autoriteit Persoonsgegevens in die de gemeente Nissewaard op de vingers tikte.

Verwerkingsverbod
Voor biometrische gegevens, zoals vingerafdrukken, geldt volgens de Algemene verordening persoonsgegevens (AVG) een verwerkingsverbod dat kan worden opgeheven als de betrokkene nadrukkelijk toestemming heeft gegeven, antwoordt staatssecretaris Van Ark op de Kamervragen. Voor bijstandsgerechtigden gaat die vlieger niet op, omdat er tussen hen en de gemeente sprake is van een afhankelijkheidsrelatie en zij die beslissing dus niet in vrijheid kunnen nemen. Het verwerkingsverbod is ook niet van toepassing als de verwerking noodzakelijk is voor authenticatie- of beveiligingsdoeleinden. Daar valt een aanwezigheidscontrole in het kader van bijstandsverplichtingen niet onder.

Naar rechter stappen
Het ministerie van SZW heeft geen informatie of gemeenten biometrische gegevens verzamelen van bijstandsgerechtigden. Aangezien de werkwijze van het werkbedrijf inmiddels is beëindigd ziet Van Ark geen aanleiding tot nadere actie. Ze wijst er verder op dat de bevoegdheid om te controleren of opgelegde kortingen rechtmatig zijn bij de gemeenteraad ligt en belanghebbenden naar de rechter kunnen stappen als de uitvoeringspraktijk niet volgens de wet is. ‘Het is uiteindelijk aan de rechter en niet aan de staatssecretaris van SZW om op individueel niveau te toetsen of de gemeentelijke besluitvorming in dit kader voldoet aan de geldende wet- en regelgeving.’

Excuusbrief
Klokkenluider Blokhuizen houdt het dossier bij op zijn website en wijst er daar op dat de gemeente Nissewaard in een excuusbrief aan de bijstandsgerechtigden schrijft dat biometrische gegevens niet meer worden gebruikt, omdat het niet mag sinds de invoering van de AVG. ‘Daarmee zet ze de bijstandsgerechtigden opnieuw op het verkeerde been’, schrijft Blokhuizen. ‘Opslag van biometrische gegevens, hoe minimaal en veilig ook, mag niet en mocht ook niet vóór de invoering van de AVG.’

Tweede privacymisser
In juli 2018 kwam Blokhuizen naar eigen zeggen bij toeval achter een tweede privacymisser van de gemeente Nissewaard. Bijstandsgerechtigden moesten verplicht een contract ondertekenen (een Trajectplan) en bij weigering zouden ze worden gekort op hun uitkering of deze worden ingetrokken. Volgens Blokhuizen staat het contract vol met dreigementen en juridische missers, ‘waardoor het contract onwettig is en zelfs nietig’.