'Mooiste bloemen groeien aan de rand van de wet'

Minder huishoudens staan rood of hebben moeite met rondkomen, meldt het Nibud. Het aantal huishoudens met betalingsproblemen stijgt echter. Van die groep krijgt maar liefst 34 procent geen hulp. Het Nibud vindt dat gemeenten die groep vaker actief moeten benaderen.

Grote zorgen

Het totale aantal huishoudens met betalingsproblemen staat volgens het Nibud op 1,5 miljoen. Daarvan heeft de helft ernstige betalingsproblemen. Bij die huishoudens is sprake van afsluiting van de stroom of van loonbeslag. Het Nibud maakt zich grote zorgen om de groep huishoudens met ernstige betalingsproblemen omdat ongeveer een derde van hen geen hulp krijgt bij die problemen. 285.000 van de 360.000 huishoudens waar het om gaat, menen dat zij de problemen zelf het hoofd kunnen bieden. Volgens het Nibud is dat niet realistisch. ‘Belangrijk is dat het voor iedereen duidelijk wordt dat mensen professionele hulp nodig hebben zodra ze achterlopen met het betalen van de huur of de hypotheek of bijvoorbeeld dreigen afgesloten te worden van energie.’

Achterstand schadeverzekering goede indicator

Gemeenten moeten volgens het Nibud dan ook meer werk maken van vroegsignalering met betrekking tot betalingsproblemen en -achterstanden. Het niet betalen van schadeverzekeringspremies blijkt daarbij een betrouwbare indicator te zijn voor ernstige betalingsproblemen. Om die reden roept directeur en Arjan Vliegenthart op tot meer samenwerking tussen verzekeraars en de schuldhulpverlening. Vliegenthart wil bovendien dat gemeenten, schuldhulpverleningsinstanties en zogenoemde vindplaatsen – woningcorporaties, nutsbedrijven en verzekeraars – mensen met betalingsproblemen vaker actief benaderen om hen te helpen.

Problemen zijn erger geworden

Volgens het Nibud zijn betalingsproblemen sinds 2009 ernstiger geworden. Zo had bijna niemand destijds te maken met loonbeslag of afsluiting van de stroom, maar heeft inmiddels 5 tot 7 procent  van de huishoudens daar ervaring mee. Het percentage huishoudens dat de hypotheek of de huur niet op tijd kan betalen steeg de laatste zes jaar van 12 naar 19. Het Nibud noemt het opvallend dat het percentage huishoudens met betalingsproblemen gelijk is gebleven omdat er ook juist positieve ontwikkelingen gaande zijn. Zo daalde het percentage huishoudens dat moeite heeft met rondkomen de laatste drie jaar van 45 naar 38 en komt ook roodstand minder voor. Er wordt ook minder geld geleend. Behalve jongeren tot 35 jaar en alleenstaande ouders blijken ook hogere inkomensgroepen relatief vaak ernstige betalingsproblemen te hebben. Het Nibud zegt dat niet eerder te hebben gesignaleerd.

Lijst partners uitbreiden

‘Veel gemeenten doen ontzettend hun best’, laat gewezen Amsterdamse wethouder sociale zaken Arjan Vliegenthart weten aan Binnenlands Bestuur, ‘maar het lukt ze lang niet altijd om mensen met betalingsproblemen op tijd te vinden. Je ziet dat gemeenten al vaak de samenwerking zoeken met woningcorporaties en zorgverzekeraars, maar die lijst van partners kan nog verder worden uitgebreid. Hoe meer partners, hoe completer het beeld. Iedereen mist wel eens één rekening, maar als dat er meerdere zijn, is dat een teken dat er goed sprake kan zijn van betalingsproblemen.’

Mooiste bloemen

Op de vraag hoe gemeenten in het uitwisselen van informatie met partners beste met privacywetgeving kunnen omgaan, wijst Vliegenthart op een proef die de gemeente Amsterdam met het CAK (Centraal Administratiekantoor) uitvoerde. ‘Daarbij vroegen wij de gemeentelijke ombudsman om informatie verzamelen waardoor wij minder werden belemmerd door privacywetgeving. Dat hielp enorm. Ik zeg maar; aan de randjes van de wet groeien de mooiste bloemen.’ Gemeenten moeten zich volgens Vliegenthart niet te snel laten afschrikken door privacywetgeving. ‘Dan zijn er genoeg creatieve juristen die een handje kunnen helpen. Ik zou bijna zeggen dat gemeenten daartoe moreel verplicht zijn. Naar hun inwoners en naar zichzelf. Het is penny wise, pound foolish om dat niet te doen.’ Tot slot vindt Vliegenthart dat gemeenten het taboe rondom schulden kunnen helpen bestrijden. ‘Geef aandacht aan dat onderwerp in al je uitingen en doe dat op een laagdrempelige manier. In de trant van: wij zijn er ook voor uw problemen, en niet alleen die van de buurvrouw die het nog slechter heeft.’