Kwetsbaren krimpregio’s berusten in lot
In Zuid-Limburg, Noordoost Groningen, Noordoost Friesland en Oost-Drenthe leiden gezondheidsachterstanden, weinig kans op de arbeidsmarkt of perspectief op positieverbetering en regionale gewenning aan zorg tot een hoger dan gemiddeld sociale voorzieningengebruik. ‘Mensen zijn beducht hun relatieve uitkeringszekerheid te verlaten voor de ongewisse flexibiliteit van de arbeidsmarkt.’
Gezondheidsachterstanden, weinig kans op de arbeidsmarkt of perspectief op positieverbetering en regionale gewenning aan zorg leiden tot een hoger dan gemiddeld sociale voorzieningengebruik in Zuid-Limburg, Noordoost Groningen, Noordoost Friesland en Oost-Drenthe. ‘Mensen zijn beducht hun relatieve uitkeringszekerheid te verlaten voor de ongewisse flexibiliteit van de arbeidsmarkt.’
Verschillende achterstanden
“Meervoudige deprivatie” is de verzamelterm die senior projectleider Radboud Engbersen van Platform31 gebruikt voor de situatie van een substantiële groep bewoners in de bovengenoemde regio’s. ‘Het gaat om mensen met verschillende achterstanden bij elkaar: laagopgeleid, werkloos en een slechte gezondheid. Dat tref je bij relatief veel mensen aan.’ Het kenniscentrum zocht in een kwalitatieve verkenning naar verklaringen voor het hoge sociale voorzieningengebruik na de drie decentralisaties (Wmo, Jeugdwet, Participatiewet) in 2015 en sprak in een aantal groepsessies met lokale experts in de uitvoering en gemeenteambtenaren.
Kanttekeningen
De regio’s vergrijzen, mensen zijn relatief laagopgeleid en hoewel er innovatieve activiteiten plaatsvinden is de economische context kwetsbaar. ‘Dat noemen wij uitsorteringsprocessen: hoogopgeleiden trekken weg.’ Daarbij kan het zijn dat een groep mensen er net wat ongezonder is dan elders, zowel fysiek als mentaal. ‘Dat is moeilijk te vinden in gebruikelijke indicatoren. Het is een relatief kwetsbare groep.’ De lokale experts hadden nogal eens kanttekeningen bij de cijfers van het Sociaal Cultureel Planbureau in de Overall rapportage sociaal domein 2015 waarop deze verkenning voortborduurde. ‘Dat ging om de registratiesystematiek van gemeenten en het tijdstip van de interpretatie. Als je twee jaar verder kijkt, zijn de verschillen minder groot, denkt men, dus laten de cijfers iets zien dat straks is weggevallen?’
Zorggewenning
Een andere verklaring ligt in de mentaliteit van de bevolking. ‘Regionale eigenheid en cultuur van de regio’s komen voort uit economische geschiedenis en religieuze en politieke tradities: de staat zorgt voor ons, de mijnen zorgen voor ons, de kerk waakt over ons’, aldus Engbersen. Nu deze instituties zijn verdwenen of minder belangrijk zijn, ontberen sommige bewoners het geloof en de vaardigheden om hun lot meer in eigen hand te nemen. ‘Een groep mensen was lang verzekerd van steun. Nu vraagt men grote zelfredzaamheid van ze, terwijl er weinig perspectief voor ze is: laaggeschoold werk verdwijnt er vaak ook.’ Of zoals een Oost-Groninger zegt: ‘’t Ken nait aans: het is nou eenmaal zo, er verandert toch niets.’ Begrijpelijke gelatenheid, vindt Engbersen. ‘De omgeving laat zien dat het moeilijk is. Ze kiezen voor relatieve zekerheid van de uitkeringssituatie en zijn beducht die te verlaten voor de ongewisse flexibiliteit van de arbeidsmarkt.’
Aanbod schept vraag
Kijkend naar de rol van gemeenten en instanties blijkt dat aanbod vraag schept: waar voorzieningen zich concentreren, is hoger gebruik zichtbaar. Wel is de spreiding van het voorzieningenaanbod tussen gemeenten en regio’s soms onevenwichtig. Verder wijst Engbersen op mogelijke verschillen in uitvoeringsculturen: de ene gemeente is dan royaler dan de andere. ‘De vice-voorzitter van de Raad van State zei eens dat het dragende rechtsbeginsel, het principe van gelijkheid, plaatsmaakt voor “ieder het zijne”. Het vloeit voort uit de decentralisaties: Gemeenten zitten dicht op mensen en zien wat nodig is, maar zo ontstaan ook verschillen. Als die verschillen te groot worden, kun je zoeken naar de oorzaken. Dit soort onderzoek is dus heel relevant voor gemeenten.’
Grote inventiviteit
De grote ontsnappingsroute voor gemeenten uit de geschetste misère is: perspectief geven aan mensen. Dat is niet eenvoudig, het vraagt grote inventiviteit van ondernemers, overheden en onderwijsinstellingen in krimpregio’s. Nieuwe, krachtige economische dragers zijn nodig. ‘Er zijn al initiatieven voor verdere scholing en voor werk kijkt men ook over de grens. Er worden pogingen gedaan om laaggeschoold terug te halen (reshoring). Echte banen kunnen mogelijk ook terugkomen in het onderwijs en in de zorg. Een trendbreuk vergt grote inspanning.’
Reacties: 4
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Algemeen:
Dan nog dat woud aan bureaucratie als je aan het werk gaat en binnen proeftijd ontslagen wordt, of contract niet verlengd wordt.
Je ziet in zuidelijke landen waar de uitkeringen erg laag liggen, maar de mensen toch actief zijn en gezond een respectabele leeftijd halen. Goede eetgewoonte helpt mee en men is actief bezig om zelf het eten te verbouwen als men op het platteland woont.
Een ander punt is dat men de armoedeval nog niet echt heeft opgelost. Tel je uitkering op en de toeslagen, dan is het verschil met het minimumloon nog klein. Daarbij komen nog gemeentelijke ontheffingen wegens laag inkomen, vergoedingen vanuit de bijstand. Als je niet teveel eisen stelt kun je het wel uitzingen ermee en geen lastige baas of vervelende collega's hebben en met alle onzekerheden van dien bij tijdelijke banen. Je moet bij werk tegen een minimumloon, dan zelf wellicht nog busvervoer etc. betalen. Wat presentabeler kleding kopen wellicht. Dus weg verschil al met al.
Inderdaad, die verschillen moet weg tussen Gemeenten. Het druist in tegen het principe in een staat dat er gelijke behandeling moet zijn in gelijke situatie. Dat omzeilt men met mits-wetten, maar is niet fair en onzinnig in een klein land. Dat moet je harmoniseren. Het is te gek dat je in de ene Gemeente beter af bent dan in een buurgemeente. Al die verschillen vormen een onoverzichtelijke lappendekken. Als je verschillende familie hebt in verschillende gemeenten en je bent mantelzorger, kun je helemaal je borst nat maken. Bij een is het al ingewikkeld genoeg, tenzij die familie financieel draagkrachtig is en toch alles zelf moet betalen.
Met de aanvulling op de AOW van de partner als die nog niet de AOW leeftijd heeft bereikt, heeft men gezegd op een gegeven moment dat men dat per 1 januari 2015 gaat invoeren. Dat betrof ook een generatie van de jaren 60, waarvan vrouwen die moeder werden thuis bleven, kleinkinderen opvingen en vrijwilligerswerk deden. Plotseling was die datum daar en moesten de 65- partners van 65+ partners naar de bijstand, met vermogenstoets en al (indien inkomen partner te laag is). Hoe dat gecontroleerd wordt buiten EU landen weet ik niet. Maar je moet misschien ook een omslagpunt prikken bij andere zekerheden, maar wel veel beter voorbereiden en ook fair. Je kon echt nergens info krijgen een jaar of 2 ervoor, hoe dat in een persoonlijke situatie gaat uitpakken. Toch heeft de groep die hier decennia op rekenden (en migranten later) zich moeten aanpassen. Je hoort er weinig over sinds die aangepaste regeling is ingegaan. Eigenlijk opmerkelijk.
Als er helemaal geen werk is, hoe organiseer je dat men gaat werken? Je kunt carpoolen, zoals vaak gebeurt met mensen die in hun eigen heimat willen blijven wonen, maar die zijn nog jonger en gezonder dat de groep die bedoeld wordt in het stuk.
Wat kan een overheid zelf doen om mensen in dienst te nemen? Wat zijn in bepaalde woonomgevingen de opties? Werkgevers nemen gezonde mensen al niet gauw in vaste dienst. Deze mensen hebben een minder, of sterk verminderde arbeidsproductiviteit.
Wellicht is ook wat minder uren werken een optie met de aanvulling van gemiste uren op basis van de uitkering die men had en de werkgever krijgt een compensatie voor de verminderde productiviteit op een of andere wijze.
Verder zei Fortuyn al, die notabene door concurrenten en opponenten vermarkt is als rechts populist, dat de hand ophouden, indien er werk is en je min of meer gezond van lijf en leden bent, je ziel verkopen is. Bart de Wever in BE wordt ook als populist neergezet. Recent weer aan de orde in een vooraanstaand tijdsschrift. De verkiezingskoorts begint daar nu zoetjes aan wat op te lopen voor de gemeenteraden. Bedoeld wordt dan uiteraard ook (zeer valselijk) een etnische nationalist.
Het was tot de jaren 70 wel zo dat men met schaamte, al was het nog zo terecht, een uitkering aanvroeg. Je eigen broek ophouden was over het algemeen toch wel de norm. Nog wel in kleinere gemeenschappen en daar is ook nog een sociale controle. De nieuwe gemeenschappen passen heb ik de indruk, horen zien en zwijgen toe, want je verlinkt niet iemand van je eigen gemeenschap.
Een bekende ondernemer (Mos of zo) stelde voor die mensen met behoud van uitkering proef te laten draaien in verschillende bedrijven. Als het om kwetsbare werknemers gaat moeten die werkgevers ook niet in hoge kosten vallen als hun werknemers ziekteverlof moeten nemen, of helemaal stoppen.
Deze werknemer heeft nog 5 jaar geleefd met die uitkering, maar vraag niet hoe dat zich ontwikkelde en eindigde. De partner kon echt niet zelf de kost gaan verdienen vanwege mantelzorgtaken. De zieke partner was van de afdeling eigen broek ophouden en vond het verschrikkelijk dat die dat niet meer kon! Dat hoge arbeidsethos kom je toch wel nog tegen. Maar over het algemeen gesproken, is dat wel weggeëbd. De verzorgingsstaat in hoogtij dagen, te vanzelfsprekend gevonden.
Het platteland ziet ook wat in de steden gebeurt via t.v. en andere media. Dat vormt, behalve de vervreemding in die steden, als men daar om een of andere reden is, toch een aantasting van solidariteit tussen grote steden en achterland, met meer besef daar denk ik van rechten EN plichten. Als het in die steden zo relatief gemakkelijk gaat, mede vanwege de anonimiteit die steden bieden, waarom zou men dan op het platteland de lat hoger leggen?? Van belang dus dezelfde meetlat overal toe te passen (Nederland breed) als overheid! Meer kan de lokale bevolking aanvullen, als men dat organiseert.
Komt er na verloop van tijd bij nieuwe richtlijnen ook nog eens een evaluatie en zo ja, wordt dat gepubliceerd?
Paar nieuwe regels 2015
• Bijstandsgerechtigden moeten verhuizen als het niet mogelijk is om binnen 3 uur reizen per dag werk te vinden. Maar wel elders voor tenminste een jaar met een beloning tenminste net zo hoog als de bijstand.
Gemeenten mogen vanaf 1 januari 2015 bijstandsgerechtigden vragen om een tegenprestatie. De gemeente bepaalt de inhoud, omvang en duur van de tegenprestatie. Voert iemand de tegenprestatie niet uit? Dan kan de gemeente een uitkering verlagen of stopzetten