Herverdeeleffecten nieuw Wmo-model 'verdedigbaar'

De Tweede Kamer had er om gevraagd, maar de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) vindt het niet passend om louter op basis van herverdeeleffecten een oordeel te vellen over het nieuwe objectieve verdeelmodel voor de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015).

Herverdeeleffecten

‘Bij de beoordeling gaat het er in de eerste plaats om of de objectieve verdeling voldoende rekening houdt met de objectief verklaarbare verschillen in kosten’, stelt het onafhankelijk adviesorgaan van regering en parlement. En: ‘Het gevaar is dat verklaringen worden gezocht bij een verdeling die niet juist is. Het hoogst haalbare is dat de herverdeeleffecten voldoende objectief verklaarbaar en verdedigbaar zijn.’ Dat schrijft de Raad in zijn maandag verschenen advies over het objectief verdeelmodel voor de Wmo 2015 aan staatssecretaris Van Rijn (VWS). Die herverdeeleffecten acht de Raad ‘voldoende objectief verklaarbaar en verdedigbaar’.

Motie Tweede Kamer

Het nieuwe verdeelmodel, dat vanaf 2016 geleidelijk aan wordt ingevoerd, leidt tot forse herverdeeleffecten. Dat baart de Tweede Kamer zorgen, die het kabinet via een motie de opdracht gaf de herverdelingseffecten in kaart te brengen en het verdeelmodel aan te passen. De Kamer vindt het onterecht dat gemeenten die veel aan preventie hebben gedaan, door het nieuwe verdeelmodel onevenredig worden gestraft.

Forse verschillen

Bij invoering van het objectieve verdeelmodel gaan 106 gemeenten er meer dan 10 euro per inwoner op achteruit en 142 gemeenten meer dan 10 euro per inwoner op vooruit. Fors, zo stelt de Rfv, maar de objectieve verdeling houdt rekening met de verdeling van onder meer werkloosheid, inkomens, gemiddeld opleidingsniveau, vergrijzing en bevolkingskrimp.

Intramurale zorg

De oorzaak van de herverdelingseffecten ligt volgens de Raad deels in een verschil in beleid bij de zorgkantoren in de regio’s. Bij een paar gemeenten lijkt het verschil te worden veroorzaakt door de aanwezigheid van zorginstellingen met intramurale zorgcapaciteit (zorg ‘binnen de muren’). Aanbod brengt nu eenmaal een zekere vraag met zich mee, stelt de Rfv. Het effect van extramuralisering van de zorg (verplaatsen van de zorg buiten de instellingsmuren) kan hier debet aan zijn, vermoedt de Raad. ‘Mensen die de afgelopen jaren de instellingen zijn uitgestroomd, blijven vaak in de buurt van die instellingen wonen en zijn vaak nog aangewezen op vormen van begeleiding.’

Bible belt

Het vermoeden dat negatieve herverdeeleffecten verband houden met de aanwezigheid van orthodox-protestantse gemeenschap lijkt door de bank genomen ‘geen opgeld te doen’, concludeert de Rfv. Daarbij wordt veronderstelt dat deze gemeenschappen eerder en meer een beroep doen op zorg binnen het eigen sociale netwerk in plaats van op overheidssteun. Bij een objectieve verdeling zou dan juist een relatief gunstig effect optreden, betoogt de Raad. De oorzaak van het herverdeeleffect bij deze gemeenten ligt volgens hem vooral in een lager bedrag per inwoner in het objectief verdeelmodel. ‘Het is echter niet uitgesloten dat hier door een samenloop van factoren een onderschatting van de objectieve vraag ontstaat.’

Kanttekeningen

De Raad heeft overigens forse kanttekeningen bij het objectief verdeelmodel. Dat is weliswaar voor dit moment het best haalbare, maar ‘onvoldoende robuust voor het opvangen van toekomstige ontwikkelingen’. Na drie jaar moet de verdeling opnieuw onder de loep worden genomen. Hij adviseert het objectief verdeelmodel voor beschermd wonen niet in te voeren. Het volgt de kosten van de (centrum)gemeenten onvoldoende.