‘Gemeente mag uitgeprocedeerde asielzoekers noodopvang bieden’

Zolang de overheid niet aan zijn maximale inspanningsverplichting heeft voldaan om uitgeprocedeerde asielzoekers uit te zetten, mogen gemeenten hen noodopvang aanbieden.

Niet maximale inspanning geleverd
Dat concludeert hoogleraar migratierecht Thomas Spijkerboer na bestudering van het bestuursakkoord uit 2007. Daarin beloofde het rijk een ‘maximale inspanning’ te leveren om te voorkomen dat uitgeprocedeerde asielzoekers op straat zouden komen zonder te worden uitgezet. Daar stond tegenover dat gemeenten geen noodopvang meer zouden verlenen. Maar uit de cijfers van de Dienst Terugkeer & Vertrek over de periode 2008-2012 blijkt volgens Spijkerboer niet dat de beloofde maximale inspanning is geleverd.

Staatssecretaris is aan zet
‘Gemeenten zitten klem’, zegt Spijkerboer. ‘Ze zijn gebonden aan het bestuursakkoord om geen noodopvang aan te bieden, maar hebben wel te maken met uitgeprocedeerde asielzoekers op straat of in tentenkampen. Mijn conclusie is dat het rijk zich niet houdt aan zijn deel van het akkoord en gemeenten er dus minder aan gebonden zijn.’ Volgens Spijkerboer is de staatssecretaris nu aan zet om aannemelijk te maken dat wel maximale inspanning is geleverd. ‘Dat zouden ze kunnen bewijzen door bijvoorbeeld te laten zien dat het budget voor de Dienst is verdubbeld.’

Somaliërs hebben recht op opvang
Zelfs al komt de staatssecretaris met overtuigend bewijs, dan nog blijft voor Somaliërs en Irakezen staan dat zij recht hebben op opvang. Uit een uitspraak van de Raad van State van 17 juli 2012 vloeit voort dat verwijdering van Somaliërs vanaf in ieder geval februari 2012 in strijd zou zijn met internationaal recht. Op die grond hebben Somaliërs sindsdien recht op asielverlening met opvang. ‘Het rijk had ook een besluit- en vertrekmoratorium kunnen afkondigen, waardoor ze wel opvang konden krijgen, maar dat hebben ze niet gedaan. Daardoor kwamen Somaliërs die recht hebben op opvang op straat te staan. Dat staat haaks op hetgeen in het bestuursakkoord werd afgesproken.’

Irakezen hebben ook recht op opvang
Ook hebt beleid ten opzichte van Irakezen verhoudt zich moeizaam tot het bestuursakkoord. Formeel heeft het rijk een punt dat vrijwillige terugkeer mogelijk is. Maar Irak accepteert geen onvrijwillig terugkerende asielzoekers omdat die een zware wissel trekken op de wederopbouw van Irak. ‘Een voorspelbaar gevolg is dat deze mensen op straat komen te staan. De grootste groepen in de tentenkampen zijn inderdaad Irakezen en Somaliërs. Voor deze groepen kan dus stelliger worden geconcludeerd dat het gemeenten vrij staat hen noodopvang te bieden.’

Gemeenten mogen meer doen
Spijkerboer signaleert dat de Amsterdamse burgemeester Van der Laan de groep die in Osdorp bivakkeert “op kousenvoeten” naar noodopvang in zijn en andere gemeenten stuurt voor de duur van 30 dagen. ‘Hij mag daar van mij verder ingaan. Gemeenten hebben mogelijkheden meer te doen. Dat is ook in hun belang.’ Daarbij merkt Spijkerboer op dat los van het bestuursakkoord in artikel 10 van de Vreemdelingenwet staat dat het rijk mensen zonder rechtmatig verblijf geen voorzieningen mag aanbieden, behalve medische hulp, noodhulp, rechtsbijstand en onderwijs aan minderjarigen. ‘Als het rijk dat wel mag, kunnen gemeenten die klem zitten zeggen: dat mogen wij ook.’