‘Geef koplopers ruimte bij decentralisaties’

De geld- en informatiestromen in een wijk bundelen, koplopers een jaar of vier geven om een nieuwe werkwijze te ontwikkelen en concrete doelen formuleren. Dat is volgens Derk Loorbach. hoogleraar socio-economische transities aan de Erasmus Universiteit, de beste manier om vooruitgang te boeken in het sociale domein.

Loorbach adviseert gemeenten op het gebied van transitiemanagement: het sturen van de decentralisaties in de gewenste richting. Met zijn Dutch Research Institute for Transitions (DRIFT) doet de Rotterdamse hoogleraar actie-onderzoek in de langdurige zorg, jeugdzorg en wijkontwikkeling. Onder zijn leiding is verder een leergang ontwikkeld voor gemeentelijke senior beleidsmedewerkers.

Koplopers
Een belangrijk inzicht in de transitiewetenschap is volgens Loorbach dat majeure omschakelingen zich nauwelijks of niet laten plannen. Maar ze laten zich wel sturen en beïnvloeden. De overheid is in ogen de aangewezen partij om daar de aanzet toe te geven. Samen met maatschappelijke vernieuwers, die hij ‘koplopers’ noemt: individuen en instellingen die bereid zijn over de grenzen van hun eigen organisatie te kijken.

Nieuwe werkwijze
Loorbachs advies aan gemeenten: ‘Bundel in een gebied de gegevens, problemen en geldstromen. Geef koplopers een jaar of vier om oude routines af te schudden, naar nieuwe vormen te zoeken en een andere werkwijze te ontwikkelen. Formuleer op dat gebiedsniveau zeer concrete doelen, binnen de gestelde periode te realiseren. Halvering van het aantal meldingen van kindermishandeling bijvoorbeeld, het naar nul brengen van huisuitzettingen, het stoppen van voortijdig schoolverlaten, en het halveren van het overgewicht.’

Bestendigen
Is die stap gezet, dan is het volgens Loorbach zaak dat gemeenten ‘systematisch op de experimenten reflecteren en beoordelen hoe die zich verhouden tot het bestaande.’ Werkt de nieuwe praktijk, dan moet ertoe overgegaan worden die te bestendigen en uit te breiden. ‘Dus als je er bijvoorbeeld achter komt dat sociale wijkteams sneller interveniëren en het probleem bij de bron aanpakken, laat dat dan consequenties hebben voor je dominante lijn.’

Kopie oude regime
Een reëel gevaar is volgens Loorbach dat gemeenten een ‘decentrale centralisatie’ uitvoeren. ‘Een kopie dus van het oude regime, maar dan op microschaal. Zo heeft Rotterdam bijvoorbeeld aan elk gebied twee wijkteams toebedeeld, met eenzelfde vorm, mandaat en institutionele context, die vooral weer onderling gaan bespreken wat ze gaan doen. Zo pakt een flink aantal gemeenten het aan. Ze missen dan wel het hele punt. Zo’n keuze leidt vooral tot extra kosten, meer institutionele complexiteit en onzekerheid voor de burger. Ook dit is een transitie, maar wel een ongewenste.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 25 (inlog)