Commissie Geluk: in 2015 nog weinig transformatie

Gemeenten zullen in 2015 nog nauwelijks toekomen aan het transformeren van de jeugdzorg. Dat concludeert de Transitiecommissie Stelselherziening Jeugd onder leiding van Leonard Geluk in de vijfde en laatste voortgangsrapportage. Om te zorgen dat de transformatie wel op gang komt, moeten gemeenten hun rol van financier en opdrachtgever verstevigen.

Transformatie op achtergrond

De TSJ heeft de afgelopen twee jaar in vijf rapporten de vorderingen van de transitie jeugdzorg gevolgd. De commissie heeft daarbij het ambitieniveau wat op 1 januari 2015 aan vernieuwingen mogelijk is, in de afgelopen jaren telkens naar beneden bijgesteld zien worden. De laatste maanden is de transitie verworden tot het ondertekenen van contracten tussen gemeenten en aanbieders. Daarbij is ‘de transformatie steeds verder op de achtergrond geraakt’, aldus Geluk. Dit terwijl de urgentie om te transformeren groot is. De TSJ hoopt daarom dat 2015 in tegenstelling tot 2014 meer ruimte voor transformatie biedt.

Capaciteit, tijd en middelen
Geluk vindt het uitblijven van transformatie zorgelijk. Transformatie is nodig om de huidige tekortkomingen van het stelsel op te lossen en bovendien de bezuinigingen op de jeugdzorg (3% volgend jaar en 7% in 2016) op te vangen. Om te zorgen dat er in 2015 getransformeerd wordt, moet dit volgens het rapport actief binnen het jeugdstelsel gefaciliteerd en georganiseerd worden. Partners in het jeugdveld moeten daarvoor capaciteit, tijd, middelen en informatie voor vrijmaken.
 

Transformatiedoelstelling
Zo moet het rijk een ‘transformatieagenda’ maken waarin de verantwoordelijkheden worden neergelegd en afspraken worden gemaakt om in samenwerking de transformatiedoelstellingen dichterbij te brengen. Gemeenten moeten hun rol als financier en opdrachtgever verstevigen en samen met de partners zorgen voor het uitwerken van de transformatiedoelstelling. Die doelstelling moet vervolgens leidend zijn, aldus Geluk.
 

Prioriteit bij sluiten contracten
Voor wat betreft de stand van zaken van de transitie concludeert de TSJ dat gemeenten en partners in het jeugdveld enorme slagen gemaakt hebben om ervoor te zorgen dat deze transitie er komt. Daarbij hebben ze vooral prioriteit gelegd bij het sluiten van contracten met aanbieders, de vormgeving van de wijkteams en het organiseren van de gemeentelijke ‘backoffice’. Maar met het tekenen van contracten is nog niet de continuïteit van zorg gegarandeerd, waarschuwt de TSJ. ‘Wanneer partners in het jeugdveld zelf aan het woord komen en wordt gekeken wat er daadwerkelijk is afgerond voor 1 januari 2015, blijkt dat er nog veel onzekerheden over de (effecten van de) gemaakte afspraken zijn.’

Inkoop 2016
Vooral bij de toegang tot de jeugdzorg zijn er nog risico’s. Voor 2015 verwacht Geluk dat de zorg voor bestaande cliënten gegarandeerd is. Voor jaren daarna is dat nog niet zeker. Belangrijk daarbij is hoe de inkoopcontracten voor 2016 uitpakken. Hiermee moet in het voor jaar gestart worden, maar er is volgens de TSJ een reëel risico dat - net als in 2014 - dit proces moeizaam zal verlopen als gevolg van onzekerheden omtrent budget voor gemeenten in 2016, gebrek aan realisatiecijfers over de eerste maanden van 2015 en onzekerheid bij aanbieders over de consequenties van verdere bezuinigingen.

Positie wijkteams 

Ook is de positie van de wijkteams niet altijd duidelijk. Dat geldt ook voor de verhouding van wijkteams ten opzichte van overige gemeentelijke voorzieningen. Vaak staat de financieringssystematiek niet vast, bestaat er onduidelijkheid over de werkprocessen, worden deze niet door één ict-systeem ondersteund of is onduidelijk wát er geregistreerd moet worden. Hierbij merkt de TSJ op dat het moeilijk vast te stellen is hoe ver gemeenten zijn en hoe groot de risico’s zijn, omdat de ontwikkelingen op dit moment heel snel gaan.

Kritisch volgen
De TSJ zou oorspronkelijk volgend jaar het decentralisatieproces nog kritisch blijven volgen, maar begin november besloten de ministeries van VWS en V en J er vroegtijdig de stekker uit te trekken. Daarom is dit vijfde rapport tevens het laatste. De TSJ hoopt dat andere partijen die rol nu overnemen.

Klik hier voor het gehele rapport.