Beschermd wonen in alle gemeenten

Beschermd wonen moet worden getransformeerd naar ‘beschermd thuis’. Het moet de verantwoordelijkheid worden van alle gemeenten en niet, zoals sinds 1 januari, die van de 43 centrumgemeenten.

De 1,4 miljard euro die nu wordt besteed aan de zorg en ondersteuning van 30.000 zeer kwetsbare mensen moet via een nog te ontwikkelen objectief verdeelmodel, via het Wmo-budget, bij alle gemeenten terechtkomen. Dit zijn enkele onderdelen uit het advies van de commissie Toekomst beschermd wonen. Op verzoek van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft deze commissie onder voorzitterschap van oud-wethouder Erik Dannenberg een visie ontwikkeld, uitgangspunten voor een financieel verdeelmodel geformuleerd en geschetst wat de omwenteling betekent voor gemeentelijke samenwerking.

‘Burgerschap hebben we bij de visieontwikkeling als uitgangspunt genomen. Wonen is een grondrecht en een voorwaarde voor maatschappelijk herstel, participatie en sociale inclusie’, licht Dannenberg toe. Beschermd Wonen is niet voor niets vanuit de Algemene wet bijzondere ziektekosten (Awbz) in de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015) ondergebracht en niet bij de Wet langdurige zorg (Wlz), brengt hij in herinnering.

‘Ook bij deze groep mensen, die onder de Awbz een indicatie voor langdurige zorg met verblijf hadden, willen we kijken naar de mogelijkheden die ze hebben om een zelfstandig leven in gewone wijken te leiden, met ondersteuning en, waar nodig, behandeling. In een bepaalde periode zal iemand meer hulp nodig hebben dan in een andere. In onze visie is die mogelijkheid van op- en afschalen goed en eenvoudig te regelen’, zegt hij. Als er meer zorg nodig is, kan er extra hulp via de Zorgverzekeringswet (Zvw) worden ingeschakeld via bijvoorbeeld verwijzing van een huisarts. Zodra de situatie weer is verbeterd, kan worden ‘afgeschaald’ naar hulp en ondersteuning vanuit de Wmo.

Meer woonvarianten
Beschermde woonplekken in de wijk dus, met een 7 x 24 uur woonvoorziening voor een kleine groep mensen. ‘Dit vraagt om veel meer woonvarianten dan er nu zijn.’ Dus niet meer alleen groepshuizen waar een handjevol bewoners onder meer of minder toezicht samenwoont, maar ook kleine woningen en appartementen met een huur tot 450 euro. Hij erkent dat dit een lastige opgave is, omdat er ook andere groepen zijn die daar een beroep op doen: ouderen die langer zelfstandig blijven wonen, vluchtelingen met een verblijfstatus. Maar: ‘Zonder een verruiming van wooneenheden en woonvarianten maakt beschermd thuis weinig kans.’

De keuze om alle gemeenten verantwoordelijk te maken voor beschermd thuis is een zeer bewuste. ‘Als je die verantwoordelijkheid bij de centrumgemeenten zou houden, blijf je denken in voorzieningen. Daar willen we juist vanaf. Ook mag het niet zo zijn dat steden worden opgescheept met iedereen die zwaardere zorg en ondersteuning nodig heeft. Benut de meerwaarde van de lokale gemeenschap.’ Het is wel van belang dat gemeenten ook op dit terrein samenwerken, benadrukt Dannenberg. Bijvoorbeeld rondom inkoop en kennisdeling. Opvallend in het advies is de ingebouwde financiële prikkel als iemand van de ene naar de andere gemeente wil verhuizen. Maximaal drie jaar moet de gemeente van ‘vertrek’ 50 procent bijdragen aan de kosten aan de ‘ontvangende’ gemeente. ‘Die prikkel hebben we ingebouwd om te voorkomen dat vooral kleinere gemeenten mensen stimuleren om in gemeenten met meer voorzieningen te gaan wonen.’

Herijkt
Het verdeelmodel Beschermd Wonen moet opgaan in het objectieve verdeelmodel Wmo, adviseert de commissie-Dannenberg. ‘Dat moet worden herijkt omdat de kenmerken van mensen die gebruikmaken van beschermde woonplekken verschillen van de mensen die nu van de Wmo gebruikmaken. Voor de herijking moeten jaarlijks systematisch gegevens worden verzameld over de populatie die gebruikmaakt van beschermde woonplekken’, stelt Dannenberg. Zo moet onder meer rekening worden gehouden met gemeenten met een grote instroom van cliënten uit ggz-instellingen. Ook moet er aandacht zijn voor specialistische aanbieders van beschermd wonen, zoals forensisch beschermd wonen. Uiterlijk per 2022 moet het objectieve verdeelmodel, inclusief beschermde woonplekken, worden gehanteerd. Vanaf 2017 zou het budget voor beschermd wonen in fases van centrumgemeenten naar alle gemeenten overgedragen kunnen worden.

Voor de kanteling van beschermd wonen naar beschermde woonplekken is een overgangsperiode van vijftien jaar vereist.