‘Alle inwoners merken bijstandstekorten’

Het onvoldoende macrobudget BUIG en de jaarlijks groeiende tekorten van gemeenten staan in scherp contrast met de afspraak dat het macrobudget toereikend moet zijn (medebewind). ‘Alleen dan kunnen gemeenten hun wettelijke taak om de bijstandsuitkering uit te betalen waarmaken’, aldus Divosa, vereniging van leidinggevenden in het sociaal domein.

Andere potjes

Te optimistische inschattingen van het rijk leiden ertoe dat gemeenten uit eigen zak de tekorten moeten aanvullen, want de uitkeringen moeten worden betaald, stelt de vereniging. ‘Dat dwingt 80 procent van de gemeenten ertoe ergens anders geld vandaan te halen, dus bezuinigen op de ouderenzorg, langere wachtlijsten voor jeugdzorg, minder subsidie voor de bibliotheek of sportclubs of het uitstellen van vernieuwing van de riolering. Alle inwoners hebben last van de tekorten op het bijstandsbudget.’

Framing

Gemeenten riepen het kabinet onlangs op bijstandsfinanciering adequaat te regelen en financiële tekorten op de uitvoering te repareren. Het tekort van 270 miljoen euro op het macrobudget vinden zij onacceptabel. Het ministerie van SZW wees erop dat het macrobudget later dit jaar wordt aangepast en de systematiek erachter op de lange termijn goed werkt. Over de laatste vijf jaar zou op een jaarlijks budget van 6 miljard euro een cumulatief tekort van 35 miljoen euro zijn. Dat bedrag lijkt te kloppen, zegt Divosa-onderzoeker Marije van Dodeweerd die een overzicht maakte van de bijstandsbudgetten 2010-2016. ‘Maar alles draait om framing. ‘Als je naar de laatste drie jaar kijkt, is het tekort 370 miljoen. Kijk je naar concrete budgetten voor gemeenten (exclusief bedragen voor de vangnetregeling), dan zijn de tekorten over drie jaar 483 miljoen en over vijf jaar 381 miljoen. Neem je de rampjaren mee van het bestuursakkoord, dan zijn de tekorten nog groter.’

Krapper budget

De vangnetregeling houdt in dat gemeenten met een tekort van 5 procent of meer kunnen aankloppen voor extra budget. “Extra” is volgens Divosa betrekkelijk, omdat de bedragen in mindering worden gebracht op het macrobudget 2018. ‘Wanneer de inschatting van het benodigde macrobudget BUIG niet realistischer wordt, starten gemeenten het jaar erop met een nog krapper budget voor de uitkeringen.’ De VNG verwacht dat gemeenten 2018 met een tekort van 140 miljoen beginnen. Tekorten stapelen zich op, aldus Divosa. ‘En het bedrag dat gemeenten gezamenlijk toeleggen op een wettelijke taak die zij namens het rijk uitvoeren stijgt.’

Kosten delen
Eerder stelde Divosa voor bij een te lage inschatting van het budget het rijk te laten delen in het financiële risico door kosten van de vangnetregeling met gemeenten te delen, zoals tot 2009 gebeurde. Een ander voorstel is om een onafhankelijke partij te laten meekijken bij de budgetberekening en achteraf te laten checken of er grote afwijkingen waren die nadelig voor gemeenten hebben uitgepakt. ‘Als dat zo is, kan het rijk gemeenten daarvoor compenseren.’

Bestuurlijke afspraken

De Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) stelt in haar recente advies aan staatssecretaris Klijnsma voor om bestuurlijke afspraken te maken als het voorspelde macrobudget tekort lijkt te schieten. De Raad adviseert, net als vorig jaar, dat als het saldo van de tekorten en overschotten significant is (bijvoorbeeld meer dan 3 procent) er een nadere analyse moet komen van deze afwijking en bestuurlijk wordt gewogen of er aanleiding is het macrobudget te corrigeren.

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 13 van deze week. (inlog)