Acties en proefproces tegen stoppen huishoudelijke hulp
Naast het eerste proefproces tegen het besluit van de Friese gemeente Dantumadeel om de huishoudelijke hulp van een hoogbejaard echtpaar te schrappen, worden ook andere – particuliere − initiatieven genomen om bezwaar te maken tegen het stopzetten of versoberen van deze ondersteuning door gemeenten. Ook bij seniorenorganisatie ANBO komen hier veel klachten over binnen.
Naast het eerste proefproces tegen het besluit van de gemeente Dantumadeel om de huishoudelijke hulp van een hoogbejaard echtpaar te schrappen, worden ook andere – particuliere − initiatieven genomen om bezwaar te maken tegen het stopzetten of versoberen van deze ondersteuning door gemeenten. Ook bij seniorenorganisatie ANBO komen hier veel klachten over binnen.
Standaardbrief
Zowel bij het ANBO Meldpunt als de ANBO Raadslijn hebben zich in korte tijd veel senioren gemeld die een standaardbericht krijgen van de gemeente dat hun huishoudelijke hulp fors wordt verminderd of stopgezet. ‘Een standaardbrief sturen − al dan niet na een kort bezoek of telefoongesprek − zoals veel gemeenten doen, kan echt niet’, benadrukt ANBO-directeur Liane den Haan. Ze schaart zich achter de bevindingen en conclusies van Binnenlands Bestuur en Ieder(in) – de koepelorganisatie van chronisch zieken en mensen met een beperking – dat veel gemeenten de wet met voeten treden bij het stopzetten of versoberen van de huishoudelijke hulp.
Bezwaarschriften
Voordat er aan de huishoudelijke hulp mag worden getornd, moet eerst sprake zijn van een gedegen onderzoek, afweging van belangen en deugdelijke motivering. Dit is geregeld in de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015) en de Algemene wet bestuursrecht (Awb). In veel gemeenten is daar geen sprake van. Bij de ANBO wordt daarover veel aan de bel getrokken. De seniorenorganisatie heeft inmiddels al diverse mensen geholpen met het indienen van bezwaarschriften.
Proefproces
Of de ANBO straks ook een proefproces namens (een van de) leden gaat voeren, is nog niet duidelijk. Een hoog bejaard stel is deze week met juridische steun van Ieder(in) als eerste naar de rechter gestapt. Zij konden dankzij zeven uur huishoudelijke hulp zelfstandig thuis blijven wonen. Het Friese Dantumadeel gaat deze hulp zonder nader onderzoek per 1 januari stopzetten. Het koppel heeft bij de rechter een voorlopige voorziening aangevraagd. De rechter moet nu uitspreken of de gemeente correct gehandeld heeft.
Onrechtvaardig
De Waalwijkse Peter van de Ven roept getroffen burgers op zich bij hem te melden via papvdven@hotmail.com. Hij geeft ook een speciale Facebook-pagina ('in een achternamiddag’) in elkaar gezet. Kosteloos gaat hij hen helpen bezwaar te maken tegen onrechtvaardige en onrechtmatige handelswijze van gemeenten. Van de Ven, in het dagelijks leven zelfstandig juridisch adviseur op het terrein van de sociale zekerheid, wil zijn strijd niet alleen in zijn eigen gemeente voeren, maar voor iedereen. Vanuit een ‘groot rechtvaardigheidsgevoel’, aldus de Waalwijker.
Schending wetten
De eerste bezwaarschriften namens vier getroffen plaatsgenoten zijn donderdag op het gemeentehuis afgeleverd. Waalwijk heeft besloten de eerste drie uur huishoudelijke hulp niet meer te vergoeden. ‘Er is bij de beschikkingen echter geen rekening gehouden met persoonlijke omstandigheden, er heeft geen persoonlijk gesprek plaatsgehad en er wordt geen redelijke overgangstermijn in acht genomen. De Awb wordt geschonden’, aldus Van de Ven.
Op 8 juli heeft de Eerste Kamer met een meerderheid van één stem ja gezegd tegen de Wmo 2015. Daarmee is ja gezegd tegen een uitbreiding van de huidige Wmo met een aantal AWBZ-taken, maar is tevens ja gezegd tegen een aanzienlijke bezuiniging op het Wmo budget. Bezuinigingen die veel onrust veroorzaken, zowel bij de gebruikers als bij medewerkers van veel thuiszorgorganisaties. Want het lijkt dat gemeenten de bezuinigingen vooral bij hulp bij het huishouden zullen neerleggen. En de vraag is of wat gemeenten willen wel kan. Persoonlijk betwijfel ik dat en dat zal ik in hieronder proberen uit te leggen.
Ik moet op enkele punten ingaan. Allereerst op de vraag wat nu het verschil is tussen de Wmo zoals wij die nu kennen (zeg maar de Wmo 2007) en de nieuwe Wmo, de Wmo 2015. Dit moet ik omdat ik gemeenten hoor zeggen dat de Wmo nu anders wordt.
Daarna moet ik uitleggen wat een algemene voorziening is. Want veel gemeenten denken de bezuinigingen te kunnen opvangen door van hulp bij het huishouden een algemene voorziening te maken. Wat is dat nu, en wat zegt de jurisprudentie daarover.
Tot slot kan ik dan de verschillende dingen met elkaar verbinden en komt er een conclusie.
1. Verschil Wmo 2007 en Wmo 2015.
De Wmo 2007 kent een zogenaamde compensatieplicht. Die staat in artikel 4 en artikel 4 zegt: Als iemand beperkingen ondervindt op 4 gebieden (het voeren van een huishouden, zich verplaatsen in en om de woning, zich lokaal verplaatsen per vervoermiddel en medemensen ontmoeten en daarmee sociale verbanden aangaan) waardoor hij zichzelf niet kan redden en niet kan meedoen (participeren) dan moet een gemeente voorzieningen treffen om dat op te lossen. Daarbij moet de gemeente rekening gehouden met de persoonskenmerken en behoeften van die persoon.
Duidelijk is inmiddels dat het altijd maatwerk moet zijn, waardoor de problemen om zelfredzaam te zijn en te participeren weggenomen kunnen worden, althans voor zover dat mogelijk is.
De Wmo 2015 spreekt over een "maatwerkvoorziening". Wat is die maatwerkvoorziening? Dat staat in de begripsomschrijvingen. Dat is een "op de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van een persoon afgestemd geheel van diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen, a. ten behoeve van zelfredzaamheid, daaronder begrepen kortdurend verblijf in een instelling ter ontlasting van de mantelzorger, het daarvoor noodzakelijke vervoer, alsmede hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen, b. ten behoeve van participatie, daaronder begrepen het daarvoor noodzakelijke vervoer, alsmede hulpmiddelen en andere maatregelen, c. ten behoeve van beschermd wonen en opvang." Ook hiervan is duidelijk dat het maatwerk zal moeten zijn: het is een maatwerkvoorziening.
Als je beide formuleringen goed met elkaar vergelijkt, blijken die bijna hetzelfde te betekenen. Alleen kan je zien dat de Wmo uitgebreid wordt, er staat in de Wmo 2015 het nodige meer geformuleerd. Is het nu van belang dat die concrete dingen zoals het voeren van een huishouden, niet meer worden genoemd? Neen, want het gaat in beide formuleringen om de zelfredzaamheid, in beide formuleringen met even zoveel woorden genoemd. En onder zelfredzaamheid hoort dat je je huishouden op orde kunt houden. Kun je dat niet, dan ben je niet zelfredzaam. Met andere woorden: mensen met problemen met hun huishouden kunnen nu, maar ook onder de Wmo 2015 een beroep doen op de gemeente. Dat is de opdracht die de Wmo 2015 ook geeft aan gemeenten! Wat dat betreft verandert er dus helemaal niets!
2. Wat is een algemene voorziening.
Dit is een belangrijke vraag, omdat gemeenten van hulp bij het huishouden een algemene voorziening willen maken die ze dan niet meer hoeven te betalen. Gemeenten zeggen dan: u kunt uw probleem oplossen door gebruik te maken van een algemene voorziening.
Wat is dat dan? De Wmo geeft een omschrijving in de wet: een "aanbod van diensten of activiteiten dat, zonder voorafgaand onderzoek naar de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van de gebruikers, toegankelijk is en dat gericht is op maatschappelijke ondersteuning."
We kennen nu al enkele algemene voorzieningen. Zoals maaltijdvoorziening. Wie daar gebruik van wil maken geeft zich op en krijgt elke middag, of 5 middagen of enkele malen per week één of meerdere maaltijden. Daar moet voor worden betaald, maar de prijs is niet zodanig dat men dat niet kan betalen (anders kostte eten je toch ook geld).
Een ander voorbeeld is boodschappenservice. Je bestelt je boodschappen en ze worden thuisbezorgd. Dat is gratis of kost een paar euro. Ook daar een dienst die de meeste mensen zonder probleem kunnen betalen.
Een derde en laatste voorbeeld: sociale alarmering. Je krijgt een polsband met knop en als je gevallen bent en niet meer kunt opstaan kun je zo hulp inroepen. Dit kost iets meer (aanschaf centrale telefoonkiezer en een abonnement) maar veel mensen kunnen dit betalen omdat de bedragen gering zijn. En wie het niet kan betalen kan tot een bepaald inkomen daar bijstand voor aanvragen bij de gemeente.
Zou hulp bij het huishouden ook zo georganiseerd kunnen worden? Het antwoord is ja en neen. Ja, omdat je kunt zeggen: ga maar naar de thuiszorg en koop daar maar hulp in. Bijvoorbeeld elke week 3 of 4 uur. De thuiszorg wil dat wel bieden. Maar het gaat fout als de rekening komt. Dan wordt het antwoord neen. Want het zal gaan om een bedrag van tussen de 10 en de 15 gulden per uur. Dat is bij 4 uur tussen de 40 en 60 euro per week of 160 tot 240 euro per maand, of tussen de 2120 en 3180 euro per jaar. En daar komen de problemen. Veel mensen zullen dat niet kunnen betalen. Nu betalen ze ook voor de hulp bij het huishouden, maar dat is de maximale eigen bijdrage. Die moeten zij volgend jaar misschien ook blijven betalen, omdat ze ook nog een scootmobiel hebben. Nu betalen ze die eigen bijdrage en hebben daar hulp bij het huishouden voor én een scootmobiel!
Zal dit problemen bij de rechter geven? Ja, ik ben er zeker van. Immers, er is op dit punt jurisprudentie, van de Centrale Raad van Beroep! En die zegt: een algemene voorziening is toegestaan onder 3 voorwaarden: 1. hij moet er ook daadwerkelijk zijn, 2. hij moet niet te duur zijn en 3. hij moet passend zijn. Als de gemeente dat regelt kan aan de eerste en laatste voorwaarde voldaan worden: de hulp is er en je kunt hem kopen en hij is van goede kwaliteit. Maar dat hij niet te duur mag zijn zal een probleem gaan geven. En dan zegt de gemeente misschien: als je het niet kan betalen, mag je naar de bijstand gaan. Maar de Wmo is geen bijstandsvoorziening. Ook mensen boven de bijstandsnorm (op 120% van het bijstandsminimum) hebben recht op een maatwerkvoorziening vanaf 1 januari 2015 als zij anders niet zelfredzaam zijn. En wie geen hulp kan kopen en zijn huis anders niet schoon krijgt heeft dus recht op zo'n voorziening, waarbij ook rekening gehouden moet worden met de maximale eigen bijdrage. Want ook nu mag niet naar inkomen en vermogen gekeken worden, dat heeft de wetgever zo geregeld. Het grote probleem voor gemeenten bij een algemene voorziening is dat zij geen enkel onderzoek gedaan hebben. Dat vindt een rechter onzorgvuldig. Een rechtszaak is dus bij voorbaat verloren. Als dat eenmaal bekend is........
Conclusie.
Wat betekent dit concreet? Dat als de gemeenten hun plannen op de manier zoals boven geschetst uitvoeren en iemand die naar de markt verwezen wordt stapt naar de rechter, dat dan die rechter niet anders kan dan deze persoon gelijk geven. Dat zit hem in de Wmo 2015 en in de jurisprudentie. Met andere woorden: een gemeente die denkt op deze manier te bezuinigen, blijkt later fout te handelen, zal alles terug moeten draaien, wellicht schadevergoeding moeten betalen en blijkt dan uiteindelijk duurder uit te zijn dan wanneer het huidige beleid zou zijn voortgezet.
Dit is dus een heilloze weg. En er zijn betere manieren om te bezuinigen. Het zou goed zijn als gemeenten daar eens meer naar zouden kijken in plaats van deze heiloze en uiteindelijk zeer kostbare weg in te slaan.
Caroline Caroline
Schrijf een reactie...