Aan de bak met controle ‘3D’

Accountants maken zich zorgen over het gebrek aan inzicht in de kosten die gemeenten maken voor zorg, jeugd en werk. Gemeenten moeten er snel werk van maken; zoniet, dan geen goedkeurende controleverklaring van de jaarrekening.

Het is nu nog onzeker of gemeenten ‘de getrouwheid en rechtmatigheid van baten en lasten van de decentralisaties in de jaarrekening voldoende kunnen onderbouwen’, waarschuwt de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA). In een open brief aan gemeenteraden, colleges, gemeentesecretarissen en gemeenschappelijke regelingen roept de NBA alle gemeenten op de knelpunten voor een juiste en volledige verantwoording van (financiële) gegevens in kaart te brengen.

Oude rechten
Inzichtelijk moet worden of de geleverde zorg in overeenstemming is met afspraken die de gemeente met zorgverleners heeft gemaakt. Ook moet in kaart worden gebracht welke rekeningen er tot 31 december nog binnenkomen en moeten worden betaald. ‘Financiering geschiedt op dit moment nog veelal op basis van voorschotten, is er al voldoende zicht op geleverde prestaties en daarmee de werkelijke financiële situatie’, aldus de NBA in haar brief. ‘De koppeling tussen recht op zorg en verleende zorg moet nog op gang komen’, verduidelijkt Marita de Hair, accountant bij EY en voorzitter van de werkgroep decentrale overheden van de NBA (WGDO). Gemeenten hebben te maken met inwoners die op basis van ‘oude rechten’ zorg krijgen, zoals de Algemene wet bijzondere ziektekosten (Awbz), en inwoners die sinds dit jaar via de Wmo 2015, de Jeugdwet of de Participatiewet zorg en ondersteuning van gemeenten krijgen. ‘De uitwerking van een totaaloverzicht blijkt zeer complex en daar begint het probleem’, aldus De Hair. ‘Gemeenten hebben geen volledig inzicht in de toegekende rechten en daarmee in de kosten.’

Spelregels
Ook ontberen veel gemeenten het zicht op de rechtmatigheid van de uitgaven. Welke ‘spelregels’ zijn met de zorgverleners afgesproken, worden die nageleefd en worden de rekeningen pas betaald als is aangetoond dat de zorg volgens afspraak is geleverd. ‘Iedere gemeente dient over een controleerbare totaalverantwoording te beschikken’, benadrukt de NBA. De Hair: ‘Wil je weten hoeveel minuten zorg zijn verleend, of wil je weten welke behandeling is gestart. Afspraken hierover kunnen zeer verschillend zijn tussen gemeenten en de diverse gecontracteerde zorginstellingen.’

De hoeveelheid zorginstellingen waarmee gemeenten, vaak in regionaal verband, zaken mee doen, maakt het er niet makkelijker op. De ‘grote diversiteit aan gemeentelijke verordeningen en contracteisen’ spelen zorgaanbieders parten, zo krijgen accountants regelmatig te horen. Dit levert risico’s op rondom de betrouwbaarheid van informatieaanlevering door zorginstellingen en ketenpartners aan gemeenten, waarschuwen de accountants. De problematiek rondom de verantwoording van de pgb-middelen (persoonsgebonden budget) en de niet goed functionerende gegevensuitwisseling via het gemeentelijk gegevensknooppunt (GGK), komen daar nog eens bovenop.

Knelpunten
De NBA-werkgroep roept gemeenten op zo snel mogelijk een ‘verantwoordings- en controlescan’ uit te voeren. Daaruit moet duidelijk worden voor welke onderdelen verantwoording en controle mogelijk is en waar er hiaten zitten. Die hiaten moeten via een plan van aanpak zo snel mogelijk worden gedicht. Zonder totaaloverzicht kan niet worden bijgestuurd, benadrukt de NBA. Haast is geboden, niet alleen omdat het einde van het financieel boekjaar in zicht komt, maar ook met het oog op 2016, waarbij ‘de uitdaging zal liggen in het meer vooraf voorkomen van de knelpunten en het beter inzicht verkrijgen in de financiële effecten van de decentralisaties’, aldus de NBA.

‘Als NBA denken we dat het een enorme puzzel wordt om alle gegevens op tijd binnen te hebben om de rechtmatigheid en getrouwheid van de uitgaven te kunnen vaststellen. Dit kan er toe leiden dat er geen goedkeurende verklaring door accountants kan worden gegeven’, stelt De Hair. Het is vervolgens aan het rijk en de provincie als toezichthouder om te bepalen wat er dan gaat gebeuren. Een groter probleem vindt ze echter dat gemeenten aan het einde van dit jaar simpelweg niet weten hoeveel ze moeten betalen, of hun beleid wel wordt uitgevoerd zoals met de raad en zorgverleners afgesproken, of het ingezette beleid werkt en of het beleid moet worden aangepast. ‘Pas als je alles in kaart hebt en je het beleid kunt evalueren, kun je sturen.’

Lees meer over monitoring in het sociaal domein in Binnenlands Bestuur 19 van vrijdag 25 september verschijnt.