Waterschappen worden duurzaamheidsfabrieken

Waterschap Vallei en Veluwe gaat de grote rioolwaterzuiveringsinstallatie in Amersfoort dit jaar ombouwen tot een gecombineerde energiefabriek en een grondstoffenfabriek. In de grootschalige installatie – het afvalwater van 300 duizend mensen wordt er schoongemaakt – zal vanaf 2015 zowel energie als grondstoffen worden teruggewonnen. 

Waardevol kunstmest
Nu nog draaien de grote beluchtingsinstallaties hun rondjes met behulp van veel fossiele energie en worden er jaarlijkse tonnen slib vol fosfaat afgevoerd. “Straks staan hier vergistingsinstallaties en struvietreactoren, waarmee we achtereenvolgens energierijk biogas produceren en daarna waardevol kunstmest terugwinnen uit het rioolslib”, zegt dijkgraaf Tanja Klip-Martin. De installatie gaat jaarlijks 900 ton struvietkunstmest produceren en maakt zoveel energie dat in de eigen energiebehoefte wordt voorzien. “En dan houden we nog over om huishoudens van energie te voorzien”, zegt Klip.

Energieleverancier
Tegelijkertijd gebeurt op de installatie (300.000 inwoners) in Apeldoorn hetzelfde. Daar produceert het waterschap nu al energie voor 1300 huishoudens en levert het bovendien warmtapwater voor 1000 huishoudens in de wijk Zuidbroek die naast de waterzuiveringsinstallatie ligt. Er komt in Apeldoorn volgend jaar ook een nieuwe kunstmestfabriek die net als in Amersfoort 900 ton struviet per jaar gaat leveren.

Investeringen
De investeringen voor beide noviteiten bedragen 11 miljoen euro voor Amersfoort (waarvan vijf miljoen aan vervangingsinvesteringen). De struvietinstallatie in Apeldoorn vergt zeven miljoen euro. Beide installaties worden in zeven jaar terugverdiend door besparingen op de inkoop van energie en chemicaliën. In Apeldoorn wordt ook de warmte van het proces afgezet.

Energiefabriek
‘Energiefabriek’ heet het concept. Door zoveel mogelijk slib te vergisten tot biogas kan de rwzi in zijn eigen behoefte voorzien en zelfs een netto energieleverancier kunnen worden. Het voormalige waterschap Veluwe was de eerste die de Energiefabriek in Apeldoorn realiseerde.

Grondstoffenfabriek
In 2010 kwam daar de Grondstoffenfabriek bij, waarbij vooral de fosfaatterugwinning tot de verbeelding sprak. In het oppervlaktewater is fosfaat ongewenste meststof, onder meer door het ongebreideld gebruik op weilanden en akkers. Waarom niet fosfaat uit het afvalwater vissen als meststof onder meer voor de landbouw benutten, dachten de afvalwatertechnologen. Ook gemeentelijke sportvelden kunnen profiteren van de tweedehands kunstmest en op die manier lokaal de kringloop van de stoffen meer sluiten.

Fosfaatijke plas
Fosfaat is bovendien een steeds schaarser wordende meststof waarover deskundigen het eens zijn dat het mineraal eerder is uitgeput dan olie of gas. Een mens plast dagelijks ruim een liter urine, waarin ongeveer tweeënhalve gram fosfaat. Het komt erop neer dat iedere Nederlander middels zijn dagelijkse plasjes jaarlijks dus ongeveer één kilogram pure struviet produceert. Kunstmestfabrikanten als ICL Fertilisers in het Amsterdamse havengebied willen het spul graag hebben.

Transformatie
Amersfoort en Apeldoorn staan niet op zichzelf. Alle waterschappen in Nederland zijn bezig met een flinke transformatie. Niet langer rioolwater met behulp van veel energie en chemicaliën ontdoen van organische vervuiling en vermestende mineralen van huishoudens en bedrijven om het daarna te lozen op het oppervlaktewater. Nee, eruit halen wat er in zit. “Plas en poep is het nieuwe goud”, zegt Tanja Klip enthousiast. Dat is niet alleen om het nobele doel van het milieu te dienen. De waterschappen zijn ook voortvarend aan de slag om de efficiëntie van hun processen te verhogen en miljoenen investeren in snel terugverdiende maatregelen.

Lees het hele verhaal in Binnenlands Bestuur 5.