Verkoop kunststofafval groot risico voor gemeenten

De inzameling van plastic is een groot succes. Een aantal  gemeenten wil nu ook de sortering en verkoop van kunststofafval ter hand nemen. Maar de geplande 
extra opbrengst kan zomaar omslaan in een kostenpost. 

In een verbluffend kort tijdsbestek is Nederland massaal plastic verpakkingsafval gaan inzamelen. Begonnen in 2009 met enkele koplopers, zijn nu vrijwel alle gemeenten enthousiast aan de slag. Bewustwordingscampagnes als Plastic hero en inzamelmiddelen als herkenbare zakken en feloranje gekleurde bollen, hebben veel burgers over de streep getrokken.

Bijna de helft van het plastic, zowel huishoudelijk als bedrijfsafval, wordt netjes gescheiden ingezameld, zo blijkt uit cijfers van Nedvang, de organisatie die namens de verpakkers de inzameling door gemeenten begeleidt. Aangemoedigd door dit succes hebben het ministerie van I&M, het verpakkend bedrijfsleven en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) besloten de samenwerking te verlengen. In een nieuwe Raamovereenkomst zijn afspraken over inzamelen en sorteren gemaakt tot en met 2022. Nieuw daarin is dat gemeenten naast de inzameling, ook de sortering ter hand gaan nemen. Een aantal rekent zich zelfs rijk en wil ook de vermarkting van de teruggewonnen ‘secundaire grondstoffen’ voor hun rekening nemen.

Vooral de PET-fractie, bekend van de kleine frisdrankflesjes, geldt als waardevol materiaal. Voor 2015 is de vergoeding voor één ton kunststof afval gesteld op 817 euro. Dat bedrag is nog exclusief de opbrengst van het plastic. Het Afvalfonds, gevuld met gelden van de industrie, betaalt dit bedrag aan de gemeenten. Doel is om de kwaliteit van het ingezamelde plastic verder te verhogen.

Zorg
Afval-adviseur Pieter Reus van Ons Buro, een kennisnetwerk inzake de fysieke leefomgeving, ziet de ontwikkeling met zorg tegemoet. ‘Om het volle pond te toucheren, moet dit gescheiden afval aan een hoge zuiverheidsgraad voldoen. Hoe hoger de kwaliteit van de scheiding, hoe meer toepassingen immers in het verschiet liggen. Als de waardevolle PET-fractie met meer dan 2 procent met ander plastic vervuild blijkt, dan wordt al gekort op dit bedrag. Of wordt de hele partij afgekeurd. Wie niet aan de specs voldoet, is de klos.’

Gemeenten krijgen in dat geval geen of een veel lagere vergoeding maar hebben wel kosten gemaakt, zowel voor de inzameling als de sortering. ‘De vergoedingen na 2015 zijn nog niet vastgesteld en deze zullen waarschijnlijk dalen. Wat goed bedoeld is om een lokale circulaire economie te stimuleren en de afvalkosten voor de burger te verminderen, kan dus tot een extra kostenpost leiden’, aldus Reus, die veel gemeenten adviseert.

Het is kort dag om de zaak voor 1 januari aanstaande goed te regelen, betoogt Reus. Daar komt bij dat er nog maar net gemeentecolleges zijn gevormd, vaak met nieuwe wethouders op dit weerbarstige dossier. Reus: ‘Wat een loflied op de inzameling aan de voorzijde is, kan uitmonden in een treurzang aan de achterzijde met de sortering en de verkoop’.

Veel gemeenten zijn zoekende. Andere gemeenten en gemeentelijke uitvoeringsorganisaties hebben de krachten gebundeld en hun aanbesteding inmiddels gepubliceerd, zoals ROVA die het afval van Zwolle en omgeving inzamelt. Tot nu toe vindt sortering en vermarkting plaats door Kunststof Hergebruik, een onder de verpakkende industrie opgerichte organisatie. Zij laten het gemeentelijk afval sorteren in vijf verschillende inrichtingen, waarvan vier in Duitsland.

Schuurtje
Ook in de sorteerhallen van Sita in Rotterdam vindt met geavanceerde techniek scheiding plaats. ‘Wij verwerken 120 duizend ton per jaar, een vak apart’, zegt directeur Joris van der Meulen. ‘We onderhouden contacten met zeventig verwerkers van de teruggewonnen kunststoffen.’

De schaal waarop het gebeurt, is van groot belang. ‘Je doet het niet even met een stel mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt in een schuurtje met een lopende band. Het gaat om grote mechanische installaties’, zegt Van der Meulen. Hij hoopt uiteraard dat veel gemeenten ook in 2015 gebruik blijven maken van zijn bedrijf.

Gezien de overcapaciteit waarmee met name de Duitse installaties kampen, ligt het voor de hand dat ook deze bedrijven inschrijven op de Nederlandse aanbestedingen. Dat zal niet in het nadeel zijn van de Nederlandse gemeenten.

‘Klopt’, zegt Van der Meulen. ‘Maar er zullen vermoedelijk ook nieuwe partijen mee doen, die bijvoorbeeld claimen dat ze wel even blik en drankenkartons zoals melkpakken meenemen. En dat is allemaal niet zomaar geregeld.’

Zes of zeven plasticsoorten secuur uit elkaar pluizen is geen sinecure. ‘Wij komen met enkele jaren ervaring en de beste beschikbare technieken niet boven de 75 procent.’ Ook is de markt voor secundair plastic nog allerminst volwassen. De prijs, die altijd is gekoppeld aan de olieprijs, vertoont pieken en dalen. Fraude en gesjoemel met afvalstromen liggen op de loer.

Gemeentelijk afvalbedrijf ROVA in Zwolle onderkent de opgeworpen bezwaren. ‘We hebben in de voor­bereiding goed gekeken naar de belangen en de risico’s voor de gemeenten. Toch willen we vooral de sortering en op termijn wellicht ook de vermarkting van de kunststoffen oppakken’, aldus Coert Peters van ROVA. ‘Het is een nieuwe business, waarbij we de risico’s voor de gemeenten in ons verzorgingsgebied tot een minimum willen beperken. We streven naar een verbetering van de omvang en de kwaliteit van de gescheiden inzameling, waarbij we indien mogelijk ook drankenkartons en blik willen scheiden.’

Onderhandeld
Over de schaal van de inzameling hoeft ROVA zich geen zorgen te maken, want Circulus (Apeldoorn, Deventer), Berkel (Zutphen en omstreken), Area (Drentse gemeenten), AVU (Utrecht), AVRI (Tiel, Geldermalsen) en GAD (Gooistreek) zitten in dezelfde aanbesteding.

Het staat wel vast dat de sortering op 1 januari aanstaande niet overal in Nederland is geregeld. De Tweede Kamer moet in juni nog een besluit nemen over de afschaffing van statiegeld op grote petflessen. Ook wordt nog druk onderhandeld over de vergoeding voor het kunststof­afval in de periode 2016 – 2022, het jaar waarin de nieuwe Raamovereenkomst afloopt.

Dat maakt dat veel gemeenten de kat uit de boom kijken. Over de deadline van 1 januari hoeven gemeenten zich  geen grote zorgen te maken. Het dossier Verpakkingen heeft een goede track record op het gebied van uitstel.