Verdeeldheid over uittreden corporaties

‘Het is de bijl aan de wortel van de boom als dit zou gebeuren,’ zegt Haagse wethouder Marnix Norder (Wonen, PvdA). Het hele sociale stelsel komt volgens Norder op de helling te staan als de twee corporaties uit Den Helder hun zin krijgen en uit het publieke bestel treden. ‘De sociale woningbouwopgave komt ernstig in gevaar als meer corporaties dat voorbeeld zouden volgen.’

Een doodzonde, vindt de Haagse wethouder. ‘Als je naar het buitenland kijkt, kun je alleen maar concluderen dat ons bestel buitengewoon succesvol is gebleken. De Engelse achterstandswijken, de Franse banlieues, wij zouden onze ogen kapot schamen als we dat hier hadden.’ Als het aan Norder ligt, lopen de corporaties niet met een buidel geld weg als ze het bestel de rug toe keren. ‘Het gaat om publiek geld. Ze zullen zich met terugwerkende kracht, inclusief rente en waardestijgingen, moeten uitkopen. Dat wordt nog een ingewikkelde rekensom, als je bedenkt dat veel corporaties al meer dan honderd jaar bestaan.’

Norder steunt minister Vogelaar in haar afwijzing van de wens van De Veste en Woningstichting Den Helder om uit het bestel te stappen, maar hij vindt ook dat de heffing van vennootschapsbelasting anders moet. ‘Het is logisch dat daar nu weerstand tegen is onder de corporaties, omdat de toch al moeilijk rendabel te krijgen bouw van sociale woningen wordt belast. Draai je dat deel van de belasting terug, dan valt een belangrijk argument voor de corporaties om het bestel te verlaten weg.’

Oprisping

‘Ik ben niet bang voor een massale uittreding van corporaties, in mijn stad heb ik daar ook nog geen aanwijzingen voor’, zegt Mary Fiers, wethouder Wonen (PvdA) in Eindhoven. ‘Ik zie het voornemen van die corporaties als niet meer dan een oprisping in het debat over de toekomst van de sociale huisvesting. Dat er iets moet veranderen is duidelijk, maar daar is iedereen het wel over eens.’ Wat Fiers betreft komt de nadruk meer te liggen op de vereenvoudiging van investeringen in sociaal beheer door corporaties.

Het Besluit Beheer Sociale Huursector laat nu van alles niet toe en vormt daarom volgens Fiers een blokkade. ‘Met uittredende woningbouwcorporaties wordt dat natuurlijk moeilijker en zijn we een stuk verder van huis.’ Ook Frank de Vries (PvdA), wethouder Ruimtelijke Ordening in Groningen, ziet de in zijn stad opererende woningbouwverenigingen nog niet zo snel uit het bestel stappen. ‘We hebben hier een uitstekende relatie met onze corporaties.’

De vraag wat er moet gebeuren met het kapitaal van de corporaties in zijn stad als die zich zouden willen afscheiden, vindt De Vries dan ook te hypothetisch. Hij stoort zich aan de ‘Haagse discussie, dat vreselijke geouwehoer over de vennootschapsbelasting en het afromen van winsten’. De Vries vindt dat er vanuit Den Haag veel te ongericht kritiek is geleverd op de corporaties. ‘Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen corporaties die niet willen investeren en corporaties die wel investeren en hun afspraken nakomen.’

Wrang

Zijn sociaal-democratische collega’s mogen dan weinig voelen voor uittredende corporaties, wethouder Hans Boskeljon (PvdA) van Den Helder steunt juist het voornemen van de Helderse woningstichting uit te treden.

Volgens Boskeljon vloeit via de vennootschapsbelasting te veel kapitaal weg uit zijn stad, terwijl de corporatie voor grote herstructureringsopgaven staat. Hij becijfert dat de investeringsruimte van woningstichting Den Helder de komende tijd met 140 miljoen euro afneemt. ‘Wij lopen al jaren geld uit de pot voor Grotestedenbeleid mis, maar hebben wel te kampen met de problematiek. Door de curieuze wegingsmethode van minister Vogelaar is er binnen onze gemeentegrenzen ook geen krachtwijk.’ Boskeljon vindt het ‘heel wrang’ dat het geld uit de heffingen bij de corporatie – 7 miljoen euro per jaar – naar de grote steden gaat. ‘Dat geld is hier verdiend en moet hier weer uitgegeven worden. Ik heb het eerder een legale vorm van diefstal genoemd. Rotterdam knapt er een mooi schip mee op, terwijl ik van hun cultuurbudget alleen al mijn bouwopgave kan betalen.’

Boskeljon is niet bang om de controle over het huisvestingsbeleid te verliezen. ‘We maken bindende prestatie-afspraken met de woningstichting, die ook gewoon zal rapporteren aan de minister. Ik heb meer vertrouwen in de corporatie dan in het rijk.’

Zekere zaak?

Woningcorporatie De Veste uit Ommen dagvaardde onlangs de Nederlandse staat om duidelijkheid te krijgen over haar rechtspositie. Ook Woningstichting Den Helder nam zich voor om naar de rechter te stappen. De zaak draait om de vraag of minister Vogelaar (Wonen, PvdA) de bevoegdheid heeft om de corporatie te ontbinden als deze het publieke bestel de rug toe zou keren.

Vogelaar is vol vertrouwen over het voornemen van de twee ‘afvallige’ corporaties: de wet laat het volgens haar helemaal niet toe dat woningbouwcorporaties op eigen houtje verder te gaan. De twee sociale huisvesters zijn ontevreden over de verplichting om vennootschapsbelasting te betalen over hun winsten. Ze denken hun taken beter uit te kunnen voeren buiten het bestel, onder andere omdat ze als gewoon bedrijf meer aftrekposten hebben bij de Belastingdienst. De Ommense onafhankelijkheidswens mag dan volgens Vogelaar geen schijn van kans maken voor de Hoge Raad, de Tweede Kamerfracties van GroenLinks en SP zijn daar minder gerust op en eisen dat de minister zo snel mogelijk de wet aanpast om te garanderen dat de corporaties hun zin niet krijgen. Als De Veste gelijk krijgt van de rechter, dan kan dat immers tot een uittocht van woningbouwcorporaties leiden, met mogelijk grote gevolgen voor de centrale aansturing van de volkshuisvesting.