'Technologie beïnvloedt leefomgeving, overheid mist boot'

De overheid is veel te weinig betrokken bij technologische innovaties die grote impact hebben op de samenleving. Innovaties op het gebied van bijvoorbeeld zorg en mobiliteit gaan razendsnel en zullen de komende jaren het handelen van burgers en de inrichting van de leefomgeving sterk beïnvloeden. Bestuurders en ambtenaren – ook lokaal – lopen achter de feiten aan.

Nauwelijks betrokken bij markt en wetenschap

Dat stelt Henry Meijdam, voorzitter van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli). De Raad heeft onderzoek gedaan naar wat technologische ontwikkelingen rondom gezonde voeding, efficiënte mobiliteit en slimme gebouwen betekenen voor de leefomgeving. De impact daarvan is groot, zegt Meijdam, en de ontwikkelingen gaan snel. De overheid is echter nauwelijks betrokken bij wat de markt en de wetenschap bedenken. Onwenselijk, meent hij. ‘Overheden zouden de ambitie moeten hebben om in contact te komen met de bedenkers van nieuwe technologieën. Als je weet wat de nieuwe mogelijkheden zijn, wat de voordelen daarvan zijn en de risico’s, kun je politieke keuzes maken en het beleid daarop afstemmen.’

Zorg aan huis heeft ruimtelijke gevolgen

Meijdam noemt bijvoorbeeld het toenemend gebruik van zorg aan huis. Technologieën zoals domotica ontwikkelen zich snel en bieden praktische oplossingen voor mensen die thuis zorg nodig hebben. Toch zullen ook zij af en toe door een arts moeten worden gezien. ‘Met het verdwijnen van dertig procent van de intramurale voorzieningen, verdwijnt niet de behoefte aan zorg. Die verschuift naar decentrale en kleinschalige locaties. Dat heeft ook ruimtelijke gevolgen, zeker voor gemeenten.’

Meer mogelijk met verkeersmanagement

Een ander voorbeeld ligt op het terrein van mobiliteit. Volgens Meijdam kan al veel meer gebruik worden gemaakt van de vele data op het gebied van verkeer en vervoer voor beter verkeersmanagement. ‘Een taxidienst zoals Uber brengt ander vervoersgedrag in een stad. Er is steeds meer mogelijk om een betere interactie tussen openbaar en particulier vervoer tot stand te brengen. En door registratiesystemen in wegen weten we veel over het aanbod van verkeer op een bepaald moment en de mogelijkheid om weggebruikers via alternatieve routes soepeler door de stad te leiden. Zulke technologieën hebben grote impact op de benodigde infrastructuur.’

Overheid staat niet meer boven samenleving

Spelen gemeenten al op deze ontwikkelingen in? ‘Gemeenten zijn hard aan het werk, maar dit is een totaal nieuw terrein, dat om nieuwe deskundigheid vraagt.’ Volgens Meijdam moet er veel meer interactie zijn tussen wetenschap, marktpartijen, burgers en de overheid over nieuwe technologieën. Dat vergt een andere benadering van de rol van de overheid. ‘Overheden hebben lange tijd een eigen koers gevaren en moeten zich nu meer als partner gaan opstellen. Dat is moeilijk. Ze zijn gewend aan een hiërarchische schikking waarbij de overheid boven de samenleving staat. Nu blijkt dat ze op allerlei terreinen nevengeschikt zijn. Ze staan naast elkaar, elk met hun eigen rol.’

Jaar van de Ruimte

Op 30 januari presenteert de Rli het onderzoek tijdens een internationaal congres in Utrecht. Het congres maakt deel uit van een reeks activiteiten in het kader van het Jaar van de Ruimte, dat volgende week van start gaat met een evenement in de Beurs van Berlage.