Stresstest moet wateroverlast voorkomen

De stresstest klimaatbestendige stad moet steden behoeden voor wateroverlast en andere nadelige gevolgen van het klimaat, zoals hitte, droogte en bodemdaling. De test wordt op Prinsjesdag gepresenteerd als onderdeel van de Deltabeslissing.

Klimaatbestendigheid op agenda
‘Langzaam komt klimaatbestendigheid overal op de agenda. De afgelopen week heeft daar zeker aan bijgedragen’, aldus Frans van de Ven, strategisch adviseur van Groot Technologisch Instituut Deltares en hoogleraar Urban Watermanagement aan de TU Delft. Van de Ven is met Deltares een van de opstellers van de “stresstest klimaatbestendige stad” die naar verwachting samen met de Deltabeslissing van het kabinet op Prinsjesdag wordt gepresenteerd.

Handreiking ruimtelijke adaptatie
Hoe klimaatbestendig zijn steden en dorpen? Hoe robuust zijn we? Hoe goed zijn we voorbereid? Die vraag werd gesteld in een manifest over de klimaatbestendigheid van de stad met daarbij de vraag om een soort stresstest. ‘Wij willen die vraag beantwoorden met een handreiking ruimtelijke adaptatie met advies hoe gemeenten, waterschappen en private partijen met klimaatproblemen kunnen omgaan en welke maatregelen ze kunnen nemen om klimaatbestendiger te worden.’

Meer kunnen doen aan minimaliseren gevolgen
Van de Ven wijst erop dat het dan niet alleen gaat om wateroverlast, waar afgelopen week veel gemeenten mee te maken hadden, maar ook om hitte, droogte en bodemdaling. ‘Afgelopen week werd het oppervlaktewatersysteem met name in Holland zeer zwaar belast. De riolen werkten conform ontwerp, maar konden deze uitzonderlijke hoeveelheid niet aan. Er is vervelende schade ontstaan. Aan het minimaliseren van deze gevolgen hadden sommige gemeenten, waterschappen, (nuts)bedrijven en burgers meer kunnen doen. Het was een testcase of ze dat deel van hun huiswerk goed hadden gedaan.’

Investeringen hebben zich uitbetaald
Of gemeenten zich ook beter hadden kunnen voorbereiden weet Van de Ven niet. ‘Er is al veel in riolen en bergingen geïnvesteerd door gemeenten en waterschappen en dat heeft zich ook uitbetaald. Als dit vijftien jaar geleden was gebeurd, dan waren de gevolgen veel ernstiger geweest. Er zijn grote waterbergingen gemaakt en nieuwe gemalen gebouwd en die hebben we nu hard nodig.’ Toch had het uitvallen van een elektriciteitspunt in Tilburg, waardoor duizenden mensen zonder stroom kwamen te zitten, voorkomen kunnen worden als die installatie een halve meter hoger had gelegen, denkt Van de Ven. ‘Dat kun je wellicht met een simpele drempel oplossen.’

Meekoppelen
Deze onvolkomenheden kunnen met de stresstest boven water komen. ‘Je moet alle factoren in samenhang bekijken en geïntegreerd aanpakken, ook in relatie met droogte, hittestress en bodemdaling. Uit de test blijkt dan op welke plekken de stad goed is toegerust en waar niet en wat ze kunnen doen aan met name schadebeperking.’ Vooral vitale, kwetsbare onderdelen, zoals een elektriciteitspunt, maar ook een metrobuis, moeten extra beschermd zijn. ‘Het gaat erom dat verschillende afdelingen van een gemeente bij elkaar komen, de plekken bekijken en er iets aan doen en dan ook samen bepalen wanneer dat gaat gebeuren. Meekoppelen is dan een belangrijk begrip. Je kunt niet ineens 100 miljoen investeren, maar kunt wel alvast simpele maatregelen nemen als er toch al een herziening is gepland en een straat al open ligt.’

Kennisportaal online
Eind september komt waarschijnlijk het kennisportaal online waar de handreiking ruimtelijke adaptatie, met daarin de stresstest is te zien. Uiteraard zijn er kosten verbonden aan het uitvoeren van de test, zeker als de uitkomsten tegenvallen. ‘Het eerste onderdeel is een kwetsbaarheidsscan, vooral op basis van bestaande gegevens. Dat is een kleine investering. Waar nodig volgt dan de adaptatieplanning: wie moeten het doen, wanneer en hoe kunnen we het beste meekoppelen? De kosten daarvan zullen afhangen van wat er moet gebeuren.’

Hogere Woz-waarde
De handreiking bevat allerlei hulpmiddelen en doet suggesties voor maatregelen per woonwijksituatie, op volgorde van passendheid. ‘Het is aan de partijen wat ze daarmee doen. Een dure maatregel heeft niet alleen effect op klimaatbestendigheid, maar kan ook op andere gebieden baten hebben. Een waterplein kan multifunctioneel zijn en de leefomgeving verbeteren, wat weer een hogere Woz-waarde oplevert. Een simpel drempeltje kan daarentegen soms ook genoeg zijn. Dat is dan weer heel goedkoop.’