'Stedelijke herverkaveling geen goedkope onteigening'

Met een experimenteerwet moet het op korte de mogelijk worden dat gemeenten het instrument stedelijke herverkaveling kunnen gaan gebruiken. Dat stelt de Commissie Stedelijke Herverkaveling in het advies dat zij gisteren overhandigde aan minister Melanie Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu). Het instrument is niet bedoeld als methode voor goedkope onteigening, klonk daarbij de waarschuwing aan gemeenten.

Aanvulling op instrument onteigening

De commissie, onder leiding van Duco Stadig, schreef het rapport ‘Grenzen Verschuiven’ in opdracht van de minister. Zij onderzoekt of het instrument van herverkaveling – al decennia succesvol in de landbouw – ook in stedelijk gebied kan worden gebruikt. Het maakt het voor eigenaren makkelijker om hun grond te ruilen, bijvoorbeeld wanneer eigendomsverhoudingen een belemmering vormen voor een gewenste ontwikkeling. Op dit moment grijpen gemeenten daarvoor naar het instrument onteigening. Een wettelijke regeling voor stedelijke herverkaveling kan daarop een waardevolle aanvulling zijn, hoopt de minister.

Gedwongen grondruil mogelijk

In het rapport stelt de commissie Stedelijke Herverkaveling dat gedwongen grondruil een mogelijkheid is, indien herverkaveling op basis van vrijwilligheid niet lukt. Opgelegde herverkaveling is aan de orde als een voldoende grote meerderheid van de eigenaren erom vraagt, maar ook als de gemeente zelf het initiatief neemt en de meerderheid van de eigenaren meekrijgt, aldus de commissie.

Geen goedkoop alternatief

Wel waarschuwt de commissie dat stedelijke herverkaveling niet is bedoeld als een goedkoop alternatief voor onteigening. “Een eigenaar die niet mee wil of kan werken

aan de herverkaveling en bijvoorbeeld in het ruilplan een onbruikbare of te kleine kavel krijgt toebedeeld, ontvangt een algehele vergoeding in geld. Die algehele vergoeding in geld is gelijk aan de schadeloosstelling bij onteigening”, aldus de commissie.

Verwachtingen te hoog gespannen

Ook stelt de commissie dat de verwachtingen van het instrument wellicht te hooggespannen zijn. “Het instrument zal vooral een rol spelen bij het uitwisselen van gelijksoortige functies binnen een bepaald gebied. Lang niet alle denkbare problemen worden ermee opgelost.” Vaak zal ook geld nodig zijn om een patstelling te doorbreken, verwacht de commissie.

Experimenteerwet

De minister gaat het rapport bestuderen, meldt haar woordvoerder. Haar streven is om een wettelijke regeling voor herverkaveling te koppelen aan de Omgevingswet. De Tweede Kamer sprak onlangs uit dat wachten op invoering van die wet, in 2018, te lang duurt. Ook de commissie Stadig adviseert nu om eerder met een experimenteerwet aan de slag te gaan. Het is nog onduidelijk of de minister dat advies volgt.