Ruimtelijke ordening ‘nodeloos ingewikkeld’

Tijdens een donderdag gehouden debat sprak voor het eerst een topambtenaar van het ministerie van Vrom zich openlijk uit voor ‘een fundamentele herziening van het omgevingsrecht’. Chris Kuijpers, directeur- generaal Ruimte bij Vrom, wierp de vraag op of het niet beter zou zijn om voor het omgevingsrecht één nieuwe wet te maken.

Bestuurders mopperen al geruime tijd over de in hun ogen nodeloos ingewikkelde en bureaucratische regelgeving. ‘We hebben het onszelf onmogelijk gemaakt om nog gebiedsgericht te werken. De specialisten, adviezen en procedures buitelen over elkaar heen’, aldus PvdA’er Co Verdaas, gedeputeerde voor ruimte in Gelderland, en een van de sprekers op de door het Nirov georganiseerde bijeenkomst.

Als het in de volgende kabinetsperiode daadwerkelijk komt tot voorstellen om het omgevingsrecht vergaand te vereenvoudigen, komen onder meer de Wet geluidhinder, de Wet milieubeheer, de Natuurbeschermingswet, de Wet bodembescherming en de Flora- en faunawet ter discussie te staan. Deze wetten zouden kunnen opgaan in één nieuwe omgevingswet.

Volgens Co Verdaas ‘zit iedereen nu op zijn eigen domein te figuurzagen’. De gedeputeerde: ‘Het oorspronkelijke doel verdwijnt achter een brij aan procedures. Al die wetgeving heeft ons heel veel goeds gebracht, maar ze is nu aan het einde van haar cyclus. We willen niet meer bij elk project op 50 punten gaan meten of de norm misschien met een tiende wordt overschreden. De mensen zijn letterlijk het overzicht kwijt. Dat zorgt voor wantrouwen en onvrede. Voor geïnteresseerde burgers is het een drama.’

Tegenwerken

Het vereenvoudigen van de regelgeving past in het Actieprogramma vernieuwing instrumentarium gebiedsontwikkeling, waar Vrom sinds enige tijd aan werkt, deels samen met LNV en Verkeer en Waterstaat. Ook sluit het aan bij aanbevelingen uit het rapport van de werkgroep Leefomgeving en Natuur in het kader van de Brede Heroverwegingen. Hierin wordt gesteld dat de operatie op termijn enkele miljarden euro’s kan opleveren aan ‘besparingen c.q. maatschappelijke baten’.

Binnen Vrom en andere departementen leeft overigens nadrukkelijk de overtuiging dat alleen het aanpassen van wetgeving niet voldoende is. Ook de bestuurlijke cultuur van elkaar tegenwerkende overheden zou doorbroken moeten worden. Daarnaast zouden procedures binnen de bestaande wetgeving bekort en vereenvoudigd kunnen worden door het vergroten van kennis en kunde bij decentrale overheden.

De meningen over de vraag of er één nieuwe omgevingswet moet komen, zijn binnen de departementen verdeeld. Er is ook een stroming die vindt dat het misschien beter is om aparte wetten te behouden, en die beter op elkaar af te stemmen. Niet alleen bij het omgevingsrecht, ook op andere terreinen in de ruimtelijke ordening is de praktijk vaak nodeloos ingewikkeld, vindt gedeputeerde Verdaas: ‘We hebben de Ecologische Hoofdstructuur voor de natuur, Natura 2000 voor het soortenbehoud in Europees verband, en de Nationale Landschappen voor het landschap. Een stapeling van concepten en vereisten, met elk weer zijn eigen regels en beschermingsconstructies. Waarom moet het allemaal zo ingewikkeld? Het denken moet om. Het proces leidt nu te veel af van de eigenlijke doelen. Hetzelfde zie je in het onderwijs en in de zorg. Ook daar vraagt men zich af: wie gaat nog over wat?’

Steden

Chris Kuijpers meent dat de ruimtelijke agenda in de toekomst nadrukkelijk zal worden bepaald door bevolkingsstagnatie en -krimp. Omdat steden worden beschouwd als ‘de motor van de economie’, is het volgens Kuijpers van belang om deze vitaal te houden. Maar juist ook vanwege de demografische ontwikkelingen heeft elke stedelijke regio haar eigen aanpak nodig, meent de topambtenaar van Vrom. ‘Het generieke beleidsdenken over stedelijke netwerken is aan herziening toe.’

Andere grote onderwerpen in de ruimtelijke ordening zijn voor de komende decennia het water (stijging zeespiegel en rivierpeil, toenemende regenval) en de energievoorziening, aldus Kuijpers. Hij wijst op de problemen met de inpassing van windmolens. Ook ‘andere duurzame oplossingen’ vergen volgens hem veel ruimtebeslag en zijn moeilijk in te passen in stedelijke regio’s.

Voor een succesvolle aanpak zijn volgens Kuijpers drie dingen nodig: goede regelgeving, goed bestuur en ‘bovenal’ betrokkenheid. Alleen op die manier zal het lukken om ‘uit de bestuurlijke spaghetti te komen’ en om regelgeving te vereenvoudigen en versnellen, aldus Kuijpers.