Overheid blijft vaag over verantwoord inkopen

Het is onduidelijk of de overheid bij haar inkoopbeleid rekening houdt met milieuaspecten en of de producten op een eerlijke wijze tot stand zijn gekomen. De overheid zou een belangrijke rol kunnen spelen bij maatschappelijk verantwoord inkopen, maar welk deel van de totale besteding daarvoor wordt ingezet, is niet te zeggen, zo blijkt uit een rapport van de Algemene Rekenkamer.

Belangrijke rol

Maatschappelijk verantwoord inkopen houdt in dat er niet alleen wordt gelet op de prijs, maar ook op milieuaspecten, extra kansen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en het tegengaan van dwangarbeid, slavernij, kinderarbeid en discriminatie. Het Rijk zou, als grote inkoper met een budget van bijna 10 miljard euro aan producten en diensten, een belangrijke rol kunnen spelen bij het stimuleren van verantwoord inkopen.

Buiten de scope
De afgelopen vijf jaar geeft het Rijk in haar jaarrapportages over de bedrijfsvoering steeds beter aan in hoeverre de ingekochte producten maatschappelijk verantwoord tot stand zijn gekomen. Maar, zo stelt de Algemene Rekenkamer, de jaarrapportages bieden geen goed totaalbeeld. Lang niet alle inkopen staan erin. Een groot deel ervan valt buiten de rapportages over maatschappelijk verantwoord inkopen, doordat het niet verplicht is om ze Europees aan te besteden. En als dat wel het geval is – vorig jaar werd er voor een bedrag van 1,9 miljard euro Europees aanbesteed - dan nog staan ze niet allemaal in de jaarrapportages. Er bestaat daar geen wettelijke verplichting voor. Hoeveel aanbestedingen buiten de scope van de rapportages vallen en wat hiervan de reden is, vermeldt het ministerie van BZK niet.

Milieucriteria
Meer onduidelijkheid is er ook over de milieucriteria die worden gehanteerd bij aanbestedingen. Volgens de Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk van afgelopen jaar worden minimumeisen wat betreft het milieu toegepast bij 90 procent van de aanbestedingen waarvoor milieucriteria beschikbaar zijn.  Maar dat is bij lang niet alle aanbestedingen het geval. Bij slechts 63 van de in totaal 476 aanbestedingen waren milieucriteria van toepassing.

Social return
Hetzelfde geldt voor de prestaties op het gebied van ‘social return’. Dat houdt in dat er bij de aanbesteding voor bijvoorbeeld schoonmaakwerk, ICT-dienstverlening of onderhoud van gebouwen aanvullende afspraken worden gemaakt over extra arbeidsplaatsen of stages voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het ministerie rapporteert dat bij 59 procent van de aanbestedingen social return is toegepast en dat er in 38 procent van de gevallen een goede reden was om daarvan af te wijken. Dat deze conclusie is gebaseerd op slechts 94 van de 476 aanbestedingen, vermeldt het ministerie niet. Aanbestedingen waarbij er minder dan 250.000 euro aan loon wordt betaald vallen namelijk buiten de afspraken over social return.