Oostelijke waterschappen tegen opschalen

Zes waterschappen in Oost-Nederland fuseren niet, maar gaan intensief samenwerken. Ze hopen op die manier minimaal 10 miljoen euro per jaar te besparen.

Niet opschalen maar samenwerken

Het kabinet Rutte II zet in op een nieuwe fusieronde in waterschapsland. Hooguit de helft, dat zijn zo’n 10 à 12 schappen, mag er op termijn overblijven. ‘Wij gaan het anders doen. Wij, dat zijn Velt en Vecht, Groot Salland, Reest en Wieden, Zuiderzeeland, Regge en Dinkel en Rijn en IJssel zoeken het in samenwerking. Niks opschalen. In 1950 telde Nederland 2600 waterschappen, nu nog maar 24. Serieus, wij hebben als waterschappen ons steentje al redelijk bijgedragen aan de opschaling’, zegt dijkgraaf Hein Pieper van Rijn en IJssel.

Meerdere speelvelden en verschillende schaalgrootten

Het aloude recept van een fusie schiet tekort volgens Pieper. Om naast de aloude zorgtaken – droge voeten, schoon water en veiligheid achter de dijken – ook de nieuwe opgaven klimaatverandering en daaruit voortvloeiende veranderingen van de wateropgaven aan te kunnen, is volgens hem een flexibele organisatie nodig. Een organisatie die tegelijk met wisselende partners, op meerdere speelvelden en verschillende schaalgrootten – ‘multischalig’ – kan acteren. ‘Fusie is hooguit een oplossing voor een beperkt aantal problemen. Je won op een aantal terreinen, maar je verloor ook veel. Vroeger kon dat vaak niet anders, maar met de huidige middelen heb je meer mogelijkheden, daar maken wij gebruik van.’

Taken niet eenduidig borgen

‘Voor elke taak zoeken we nu met z’n zessen naar een zo effectief en efficiënt mogelijke schaal. Want als je eerlijk bent, kun je niet alle taken met één schaal eenduidig borgen. Er bestaat geen model waarop alle verschillende taken en verwachtingen optimaal kunnen worden bediend. Voor die verschillende taken zul je verschillende overheden nodig hebben.’

Kostenbesparing

De zes waterschappen kiezen voor de nieuwe organisatievorm van het multischalig werken. Op alvast vier terreinen – ict, inkoop, personeel en zuiveringen – gaan ze samenwerken om te komen tot betere kwaliteit, minder kwetsbaarheid en, niet in de laatste plaats, kostenbesparing. Medewerkers gaan aan de slag alsof ze voor één organisatie werken die bestuurlijk op afstand wordt aangestuurd als een gemeenschappelijke regeling. Op bestuurlijk vlak zal in overleggen met provincies, de Unie van Waterschappen, Duitsland en andere partners met regelmaat met één vertegenwoordiging van de zes waterschappen worden opgetreden.

Maar multischalig werken beperkt zich niet tot samenwerking tussen de waterschappen. Op dezelfde wijze zoeken de waterschappen ook samenwerking met gemeenten, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Die nieuwe manier van samenwerken moet een kostenbesparing opleveren van 11 tot 13 miljoen euro per jaar. ‘Maar 25 miljoen euro per jaar moet mogelijk zijn’, zegt Pieper.

Haags blauwdrukdenken

De CDA-bestuurder gelooft niet in almaar verder fuseren. Haags blauwdrukdenken, dat is wat het volgens hem is. ‘Maar ja, het is erg in de mode hè. En we praten elkaar in Nederland graag na. Opschaling zou goed zijn. Dan zeg ik: kijk naar onze scholen hoe goed het is. Hou toch op! Daarbij komt, groter is vaak duurder. Dat blijkt uit diverse benchmarks en onderzoeken. Wie eerlijk naar de cijfers kijkt, weet dat minister Plasterk [Binnenlandse Zaken/red] met zijn fusieverhaal – alleen maar 100.000+ gemeenten, vijf landsdelen – een sprookje vertelt. Volgens mij heeft hij een verborgen agenda.’ Namelijk? ‘Dat hij meer ambtenaren wil’, grijnst Pieper. ‘We moeten af van zijn one size fits all-fixatie, van zijn idee dat opschalen altijd beter is. Eerder nog moeten we afschalen.’