Duurzaamheidsdoelen gemeenten te versnipperd
Gemeenten moeten meer de regie nemen bij duurzaamheidsprojecten. Als ze dat niet doen, dreigen de torenhoge ambities te stranden, stelt Jan Gerben.
Gemeenten hebben torenhoge ambities rondom duurzaamheid. De manieren waarop de lokale overheden hun doelen willen behalen, zijn echter zo versnipperd dat het gevaar dreigt dat ze niet worden bereikt. Als gemeenten een meer regisserende rol innemen, is de kans op slagen groter.
Ambitie
Dat stelt Boer & Croon op basis van een marktanalyse. Aan ambitie voor een duurzamer leefklimaat is totaal geen gebrek, weet Jan Gerben van den Berg senior consultant bij Boer & Croon op basis van de analyse. Zo heeft Rotterdam zich als doel gesteld de CO2-uitstoot in 2025 met vijftig procent te verlagen ten opzichte van 1990, en moet de stad in datzelfde jaar honderd procent klimaatbestendig zijn. Amsterdam wil in 2025 een reductie van CO2 hebben gerealiseerd van veertig procent ten opzichte van 1990. In 2040 moet in Den Haag alle energie duurzaam worden opgewekt, terwijl Eindhoven er voor gaat om tussen 2035-2045 klimaatneutraal door het leven te kunnen gaan.
Klimaatdoelstellingen
In de marktanalyse zijn zo’n twintig steden onder de loep genomen. ‘We hebben ons beperkt tot de grote steden omdat daar de meeste impact in het bijdragen aan de klimaatdoelstellingen valt te verwachten. Ook zijn dit gemeenten die meer budget tot hun beschikking hebben om een actief beleid te voeren op het regisseren van het halen van de klimaatdoelstellingen’, aldus Van den Berg. Ook Apeldoorn, Tilburg, Nijmegen en Utrecht zijn onderzocht. ‘Deze steden bevestigen het beeld van de genoemde steden in de marktanalyse.’
Biomassa
De wijze waarop de ambities moeten worden bereikt, is in elke stad anders geregeld. Amsterdam wil dat bijvoorbeeld via drie pijlers doen: energiebesparing, duurzame energieopwekking en efficiënt fossiel. Eindhoven heeft 76 projecten gedefinieerd langs eveneens drie lijnen: kwaliteit in bouwen en wonen, klimaatbeleid en duurzaam ondernemen. Den Haag heeft zeven speerpunten benoemd - waaronder zonne-energie, biomassa en warmte-koude opslag- en daarop een actieprogramma gebaseerd.
Weinig bekendheid
Alle ambities ten spijt, de veelheid aan doelstellingen en projecten genieten nog weinig bekendheid. Dat verkleint de slagingskans ervan. Burgers, bedrijven en (kennis)instellingen weten veelal niet welke duurzaamheidsdoelstellingen er in hun gemeente zijn, en hoe ze daar een steentje aan kunnen bijdragen. Terwijl steeds meer bedrijven en particulieren zelf het initiatief nemen om een duurzaam project te starten. ‘Het is voor lokale overheden belangrijk de wensen van die initiatiefnemers in kaart te brengen, zodat zij sturing kunnen geven aan die projecten’, stelt Van den Berg.
Verschillende belangen
‘Daarnaast hebben we geconstateerd dat gemeenten en provincie geregeld verschillende belangen hebben, waardoor brede initiatieven nog onvoldoende van de grond komen’, vervolgt Van den Berg. ‘Een gemeente kijkt vanuit haar taak en doelstelling voornamelijk naar ontwikkelingen en/of maatregelen in de eigen gemeente, terwijl de provincie begrijpelijkerwijs breder kijkt. De provincie kan ontwikkeling van een gebied willen, die in tegenstrijd kan zijn met klimaatdoelstellingen van een gemeente. Elkaar hier meer in opzoeken vanuit de gedachte om op onderdelen samen te werken, ontbreekt nog wel eens.’ Kortom: er is meer sturing nodig bij duurzaamheidsprojecten.
Rendement
Als gemeenten een meer regisserende rol oppakken, kan effectiever worden opgetreden, meent Boer&Croon die gemeenten onder meer adviseert projecten op een logische wijze te clusteren. ‘Daarmee creëer je meer zichtbaarheid en kunnen verschillende partijen eenvoudiger met elkaar worden verbonden. Hierdoor neemt het rendement van de initiatieven toe en wordt de zichtbaarheid voor de burger vergroot.’
Van den Berg denkt aan vier clusters: smart home (energieproducent van de toekomst), smart kantoor (kantoor van de toekomst, het nieuwe werken), smart wijk (de wijk van de toekomst) en energie-innovatie algemeen.
Daarvoor moet eerst de echte oorzaak van die versnippering duidelijk zijn. Als de kern van het probleem niet eerst wordt aangepakt, gaan maatregelen niet werken.
Burgers hebben geen vertrouwen in overheden en bedrijven die hen buiten sluit.
De oplossing is lokale initiatieven helpen, die burgers een concreet aanbod te doen
Het ontbreekt in Nederland aan geschikte stimulerende condities.
Zoals het gebruik dan een woonwijk door de gemeente wordt voorbereid met een bestemmingsplan.
Dat is nog niet geregeld voor bijvoorbeeld windparken.
In Nederland zijn de fossiele belangen de baas, dat komt gedeeltelijk voort uit de gemeentelijke energie bedrijven. De fossiele belangen zijn in de loop der jaren verwerkt in allerlei stukjes wet en regelgeving. Die lobby wordt steeds sterker en is nu commercieel gevoed.
Voor een huis hebben we de hypotheek en de rente aftrek.
Een windpark bijvoorbeeld, daar krijg je langer garantie op dan op een huis. Gezinnen kunnen met en investering van 500 tot 5000 EUR, een windpark realiseren. Dat is een risicoarme investering. Als gemeentes het risico reduceren. Zoals ze ook doen met een bestemmingsplan voor een woonwijk.
Dat resulteert in een concreet aanbod, kavels bouwgrond en coöperaties die sociale huurwoningen bouwen. Maar dit gebeurt niet, omdat de condities ontbreken, gemeentes wachten op ondernemers, en zijn daarmee de regie kwijt.
Ook voor windparken moeten de gemeenten meehelpen dat lokale initiatieven de burgers een concreet aanbod kunnen doen. Dat geeft vertrouwen bij burgers. En daarmee draagvlak.
Verschillende gemeentes doen dat al, ze maken ook voor de mogelijke windparken in de gemeente een bestemmingsplan, Dronten bijvoorbeeld.
Andere gemeentes gaan nog verder, ze zorgen dat de eigen burgers geholpen worden met het opzetten van coöperaties. Dat is legitiem, omdat de doelen van dergelijke coöperaties ook gemeenschappelijk zijn.
Vroeger financierde de gemeente een compleet elektriciteitsbedrijf, nu is het helpen van de lokale initiatieven voldoende, omdat windparken en zonnepanelen uitontwikkelde produkten zijn.
Zorg dus als gemeente dat lokale initiatieven een simpel en transparant aanbod kunnen doen aan de eigen burgers: spaar 500 tot 5000 EUR, dan gaan we dat samen investeren in een windpark.
Dat windpark wordt door de gemeente ontwikkeld.
En de gemeente brengt die investering in als aandeel in het windpark.
Het resultaat is dat de eigen inwoners duurzame stroom hebben voor 2 tot 5 cent per kWh 20 jaar vaste prijs.
Ook hier zit weer een landelijke conditie achter, de energiebelasting vervalt voor dit soort windparken vor en door burgers. Dat staat al in de elektriciteitswet, maar ontbreekt in de belastingwet. Toch heeft de kamer al 2 keer een motie aangenomen, en GroenLinks en CU hebben het expliciet in het verkiezingsprogramma staan.
Een mooie testcase is windpark A16 in West Brabant, dat door de gemeentes is aangeboden aan de provincie om diens doelstelling te realiseren,en tegelijk regie te houden op hun eigen landschap.
De huidige praktijk is dat lokale overheden wachten tot er ergens een ondernemer opstaat, die "ergens" een windpark wil bouwen. daarbij sluit hij de burgers buiten van voordeel van zijn windpark.
Gemeentes kunnen zorgen dat hun burgers juist niet worden buiten gesloten, en tegelijk zelf de mooiste windpark vormen vaststellen, daarmee nemen ze weer de regie over het landschap.
http://www.duurzamebrabanders.nl/blog/2012/07/kr …