Mismatch tussen vraag en aanbod kennis omgevingsbeleid

Door de decentralisatie van het omgevingsbeleid en bezuinigingen bij het Rijk ontstaat een gat tussen vraag en aanbod van kennis over de leefomgeving. Het Rijk biedt minder kennis aan, terwijl provincies, gemeenten en waterschappen juist meer behoefte hebben aan informatie en data. Tegelijkertijd werken decentrale overheden – los van elkaar -  aan nieuwe informatiesystemen. Coördinatie is hard nodig, concludeert het PBL (Planbureau voor de Leefomgeving).

Toegang tot kennis

Stapsgewijs zijn in de afgelopen jaren taken op het gebied van leefomgeving overgegaan van het Rijk naar decentrale overheden: water, natuur, ruimtelijke ordening, mobiliteit, verstedelijking. De Tweede Kamer wil weten of provincies, gemeenten en waterschappen voldoende toegang hebben tot de strategische kennis die nodig is voor succesvol omgevingsbeleid. In opdracht van de ministeries van Infrastructuur en Milieu en Economische Zaken maakte het PBL het rapport Kennis maken met decentrale overheden.

Dubbel werk

Het PBL constateert daarin dat lagere overheden dubbel werk doen en weinig animo hebben om hun kennis te delen met collega-overheden. Een gemiste kans en verspilling van belastinggeld, stelt auteur van het rapport Jeannette Beck. ‘We hebben bijvoorbeeld gezien dat verschillende provincies bezig zijn om vergelijkbare informatiesystemen op te zetten.' Websites bijvoorbeeld, waarop burgers kunnen zien wat er in hun leefomgeving gebeurt. ‘Het is bij decentrale overheden nog geen gewoonte om kennis te delen of om gezamenlijk kennis te vergaren’, verklaart Beck. ‘Daarnaast is het is ook iets nieuws: dat de kennis die bij het Rijk aanwezig is, decentraal moet worden ontsloten.’

Koppen bij elkaar steken

Er zijn ook positieve voorbeelden, bijvoorbeeld in de waterwereld en op het gebied van natuurbeleid, stelt Beck. ‘Het onderzoek heeft niet in kaart gebracht of overal in Nederland het wiel opnieuw wordt uitgevonden. Maar we signaleren dat het gebeurt en dat decentrale overheden ieder op hun eigen manier bezig zijn om het nieuwe beleid op te vangen. Het zou handiger zijn om de koppen bij elkaar te steken.’

Rijkskennisprogramma's lopen af

Op dit moment kunnen lagere overheden nog de nodige data en informatie halen bij rijkskennisprogramma’s zoals Kennis voor Klimaat en het Investeringsprogramma Stedelijke Vernieuwing. Beck: ‘Maar die programma’s lopen allemaal af en het Rijk gaat focussen op de eigen kennisvragen; de aandacht voor andere overheden wordt waarschijnlijk alleen maar minder.’ Het PBL ziet dat decentrale overheden zich zorgen maken over welke informatiesystemen en databases in de lucht blijven en wie ervoor zorgt dat ruwe data wordt omgezet in betrouwbare, beleidsrelevante informatie.

Doelmatigheid moeilijk vast te stellen

Fragmentatie van informatie is ook een risico voor het Rijk, meent het PBL. Het is daardoor moeilijk vast te stellen of decentrale overheden hun taken doelmatig uitvoeren. Ook maakt het verantwoording naar de Tweede Kamer lastig, evenals naar de Europese Commissie, bijvoorbeeld als het gaat om internationale verplichtingen zoals de Vogelrichtlijn, de Habitatrichtlijn en de Kaderrichtlijn Water.

Meer coördinatie

De aanbevelingen van het PBL gaan dan ook vooral over meer coördinatie. De koepelorganisaties van gemeenten, provincies en waterschappen (VNG, IPO en UVW) zouden daarin een rol kunnen spelen. ‘Zij zouden een kennisagenda kunnen maken, prioriteiten aangeven en concreet laten weten welke informatie hun leden nodig hebben’, zegt Beck. Volgens haar staat voor eind dit jaar hierover overleg gepland tussen de koepels en de ministeries.

Samenwerken bij Wind op land, Natura 2000, MIRT

Gezamenlijk kennis ontwikkelen ligt voor de hand op beleidsterreinen waar de Rijksoverheid parallel opereert aan decentrale overheden. Dat is bijvoorbeeld het geval bij windparken op het land, Natura 2000-regelgeving en MIRT-projecten (Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport). Het kabinetsadagium ‘je gaat erover of niet’ is dan niet constructief, stelt het PBL. Beck ligt toe: ‘Elke overheidslaag heeft zijn eigen deel en opgave, maar je staat ook naast elkaar om doelen te bereiken. In die overlap kun je samen optrekken, dat levert meerwaarde op.’

Lees het rapport Kennis maken met decentrale overheden.