Middelgrote stad moet scherper kiezen

Voor een aantal middelgrote steden in Nederland is het vijf voor twaalf, constateert Platform31 in een studie naar hun toekomstperspectief. De oplossing schuilt in een scherp eigen profiel en daarmee samenhangende strategische keuzes.

Ook krimp in Randstad
Platform31 onderzocht voor het rapport Naar een strategie voor middelgrote steden de ontwikkeling van 57 steden, variërend van Winterswijk (29.000 inwoners) tot Dordrecht (119.000). Waar in de periode 2000-2015 de Nederlandse bevolking met 6,5 procent groeide, bleven de onderzochte steden daar gemiddeld met bijna een procent bij achter. Al zijn de onderlinge verschillen groot. Pijnacker-Nootdorp (56 procent), De Ronde Venen (25), Lelystad en Heerhugowaard (beide 21) groeiden het snelst, waar Kerkrade (-10 procent), Heerlen (-8) en Den Helder (-5) met krimp te maken kregen. De krimp strekte zich niet uitsluitend uit tot de periferie. Ook in Leidschendam-Voorburg, Ridderkerk en Nieuwegein daalde het aantal inwoners.

Jong versus oud
De bevolkingssamenstelling in de onderzochte steden loopt sterk uiteen. In Delft, Leeuwarden en Barneveld wonen relatief veel jongeren, waar Lochem, Valkenswaard en Ridderkerk het meest zijn vergrijsd. Een jeugdige bevolking biedt steden kansen: de jonge beroepsbevolking kan op korte termijn een impuls betekenen voor de lokale economie. Ook hebben deze steden minder last van de hogere sociale lasten als gevolg van de vergrijzing. Veldhoven, Pijnacker-Nootdorp en Lelystad behoorden in de onderzoeksperiode tot de koplopers in banengroei, waar onder meer Leidschendam-Voorburg, Soest en Voorburg het aantal banen zagen dalen.

Richtinggevende opdrachten
De grote verschillen tussen middelgrote steden maken het noodzakelijk dat zij werken aan een scherper eigen profiel. Platform31 onderscheidt achttien aantal ‘richtinggevende opdrachten’, waaruit een stad een (of meerdere) zou moeten kiezen: inzetten op quality of life (verbeteren woon- en leefmilieus), zorgen voor een passend woningaanbod, focus op de vitale binnenstad, stimuleren van ondernemerschap, enzovoort. Die keuze wordt sterk bepaald door het type middelgrote stad, waarvan in het rapport drie worden onderscheiden: middelgrote steden in de nabijheid van een grote stad; in een omgeving met meerdere middelgrote steden; of met een kernfunctie voor omliggende, kleinere gemeenten.

Kracht benut
Middelgrote steden in de buurt van een grote stad worden opgeroepen de complementariteit met de grote broer te versterken of zich nadrukkelijker te profileren als prettige woonstad. In een omgeving met meerdere middelgrote steden moet goede onderlinge afstemming leiden tot een complete regio (in plaats van een complete stad). Een kernstad moet leiderschap durven tonen, investeren in de centrumfunctie en prestatie-afspraken maken met de omliggende, kleinere gemeenten. Alleen zo kan de kracht van de middelgrote stad volgens de onderzoekers worden benut en verder uitgebouwd.