Klimaatbeleid niet goed verankerd bij gemeenten

De thema’s klimaat en duurzaamheid zijn in veel gemeenten niet goed verankerd. Gemeenten hebben moeite om die onderwerpen een plek te geven in de organisatie. Daarvoor is meer coördinatie nodig. Dat blijkt uit afstudeeronderzoek van Renske den Exter voor de opleiding Urban Environmental Management aan de Wageningen Universiteit.

Eerste onderzoek op nationaal niveau
Den Exter verrichtte voor zover bekend het eerste onderzoek waarin op nationaal niveau de grotere gemeenten (meer dan 100.000 inwoners) met elkaar zijn vergeleken op de formulering, verankering en daadwerkelijke uitvoering van hun klimaatbeleid. Met haar scriptie won Den Exter onlangs de Rachel Carson Milieuscriptieprijs 2012, die wordt uitgereikt door de VVM, netwerk van milieuprofessionals.

Verankering in de organisatie is laag
Volgens de onderzoekster is de verankering van klimaatbeleid in de gemeentelijke organisatie laag tot middelmatig. Het is vaak onduidelijk wie verantwoordelijk is voor duurzaamheid. In beleid is het thema middelmatig verankerd en op het niveau van uitvoering (hoeveel mankracht en geld is er beschikbaar) zelfs hoog. Vier grote steden die het wel goed doen (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Tilburg) dienden als referentiegemeenten.

Gemeenten leggen verantwoordelijkheid buiten
De lage verankering op organisatieniveau heeft een risico, zegt Den Exter. Gemeenten dreigen de verantwoordelijkheid voor duurzaamheidsdoelstellingen te snel buiten het gemeentehuis te leggen. ‘Ik merkte in de interviews dat gemeenten hun klimaatorganisatie – als die er is – als iets tijdelijks zien. Ze hebben het idee dat straks iedereen zelf verantwoordelijkheid neemt voor duurzaam handelen. Dat bijvoorbeeld de medewerkers van de afdeling wonen vanzelf in alle plannen en uitvoering denken aan milieumaatregelen. Maar op de werkvloer is dat nog lang niet vanzelfsprekend. Bovendien is duurzaamheid een breed begrip, waar voortdurend nieuwe onderwerpen ondervallen. Niemand weet wie dat oppakt als de klimaatcoördinator weg is.’

Milieubeleid bij de milieudienst
Volgens haar zijn een klimaatcoördinator en een kernteam dat afdelingen betrekt bij duurzaamheid noodzakelijk om duurzaamheid goed in te bedden in gemeentelijke organisaties. ‘Sommige gemeenten experimenteren bijvoorbeeld met het onderbrengen van milieubeleid bij de milieudienst. Het gevaar bestaat dat het beleid dan te ver bij gemeentemedewerkers vandaan komt te staan. Het draagvlak is in die gemeenten heel laag.’

Effect niet gemeten
Ook viel Den Exter op dat gemeenten nog weinig aandacht schenken aan monitoren en meten van de effecten van het klimaatprogramma, bijvoorbeeld op de uitstoot van CO2. Bij de referentiegemeenten gebeurt dit wel. Den Exter heeft haar resultaten naar de 25 deelnemers gestuurd en kreeg positieve reacties. ‘Nu zien ze hoe ze scoren en wat er bij de buren gebeurt, daar kunnen ze van leren.’

Lees hier het afstudeeronderzoek.